QĐND – Năm 1972, sau những thất bại nặng nề trên chiến trường miền Nam, chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” đứng trước nguy cơ phá sản hoàn toàn, để cứu vãn tình thế, đế quốc Mỹ liều lĩnh thực hiện Chiến dịch Lai-nơ Bếch-cơ II, huy động lực lượng lớn không quân, hải quân đánh phá miền Bắc Việt Nam, trọng tâm là Hà Nội, Hải Phòng.

Trước mưu đồ thâm độc của kẻ thù, ngay từ tháng 6-1972, Bộ tư lệnh Thủ đô thành lập 8 đại đội tự vệ tập trung, thoát ly sản xuất. Trong nội thành, mỗi khu phố tổ chức 1 đại đội pháo phòng không 100mm gồm 5 khẩu đội để tăng cường hỏa lực bắn máy bay địch. Cán bộ, chiến sĩ các đơn vị phần lớn là công nhân của các xí nghiệp được tập trung lại. Riêng Xí nghiệp đóng xe ca Hà Nội đảm nhiệm tổ chức đại đội của khu Ba Đình. Ở ngoại thành, mỗi huyện tổ chức 1 đại đội bộ binh tập trung, trang bị đủ súng đạn, làm nhiệm vụ cơ động chiến đấu trên địa bàn huyện. Hệ thống trận địa bắn máy bay bay thấp của DQTV được tổ chức thành 62 trận địa trực chiến, bố trí sát mục tiêu bảo vệ. Trong nội thành, những cơ quan, xí nghiệp có từ 70 tự vệ trở lên tổ chức các đơn vị chiến đấu trang bị súng máy cao xạ cơ động đánh địch nhưng không hoàn toàn thoát ly sản xuất. Các cơ quan xí nghiệp có dưới 70 tự vệ được trang bị súng bộ binh làm nhiệm vụ chiến đấu tại chỗ và là lực lượng xung kích trong khắc phục hậu quả bom, đạn địch. Ở ngoại thành, dân quân, du kích mỗi thôn xã đều chia thành ba lực lượng gồm: Lực lượng chiến đấu cơ động được trang bị súng máy cao xạ; lực lượng chiến đấu tại chỗ được trang bị súng bộ binh và lực lượng phục vụ chiến đấu… Sau khi ổn định tổ chức, tập trung huấn luyện cấp tốc, từ ngày 25-8-1972, bốn đại đội pháo 100mm của 4 khu phố nội thành lần lượt ra trực chiến, trận địa bố trí ở khu vực tiếp giáp giữa nội thành và ngoại thành.

Đại đội 4 pháo cao xạ bảo vệ Thủ đô nổ súng mãnh liệt, trừng trị máy bay Mỹ đến gây tội ác trong 12 ngày đêm tháng 12/1972. Ảnh: Văn Bảo – TTXVN.

19 giờ 25 phút ngày 18-12-1972, chiến dịch phòng không của ta chống lại cuộc tập kích đường không chiến lược của Mỹ bắt đầu. DQTV Thủ đô tham gia chiến dịch có 4 đại đội pháo 100mm (20 khẩu), 192 trận địa với 721 khẩu súng máy phòng không 14,5mm, 12,7mm và hơn 40.000 DQTV trang bị súng trường, tiểu liên, súng cối sẵn sàng cơ động đánh địch đổ bộ đường không, truy bắt giặc lái. Để hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại do bom, đạn địch, Hà Nội tổ chức cho 55 vạn người sơ tán, đào hàng vạn hố cá nhân, hàng trăm hầm tập thể, hơn 10.000km giao thông hào… Tuy VKTB thô sơ, lực lượng không nhiều nhưng do tổ chức chặt chẽ, bố trí hợp lý, làm tốt công tác PKND nên ta đã tạo được thế trận phòng không rộng khắp nhiều tầng, nhiều lớp, lưới lửa dày đặc, có thể đánh địch từ nhiều hướng, nhiều tầm, làm hạn chế ưu thế của các loại vũ khí, phương tiện chiến tranh hiện đại của Mỹ…

Bước vào chiến đấu, thế trận PKND của thủ đô Hà Nội tiếp tục được củng cố, hoàn thiện và đã phát huy ưu thế. Dưới sự chỉ huy thống nhất từ Bộ Tổng tham mưu, trực tiếp từ Bộ tư lệnh Quân chủng PK-KQ, các đơn vị PK-KQ, các đơn vị trực chiến của DQTV đã chiến đấu mưu trí, kiên cường tiêu diệt các loại máy bay chiến lược, chiến thuật của Mỹ… Quá trình chiến đấu, LLVT Thủ đô luôn thể hiện rõ sự mưu trí, dũng cảm, kiên cường, kịp thời điều chỉnh thế trận tạo thành lưới lửa phòng không tầm thấp không cho địch tự do đánh phá các mục tiêu, buộc chúng phải nâng độ cao, tạo điều kiện cho bộ đội tên lửa và không quân phát huy ưu thế tiêu diệt máy bay B-52…

Để gây căng thẳng thường xuyên cho nhân dân ta, địch dùng thủ đoạn cho máy bay F-111 hoạt động ở độ cao thấp và rất thấp, liên tục đột nhập vùng trời Hà Nội đánh phá các mục tiêu… LLVT Thủ đô kịp thời điều chỉnh lực lượng, tổ chức đội hình, bố trí trận địa hợp lý: Tổ chức và trực tiếp chỉ huy một đại đội tự vệ với 5 súng máy cao xạ 14,5mm gồm 3 trung đội tự vệ: Nhà máy Gỗ Hà Nội, Nhà máy Cơ khí Mai Động và Nhà máy Cơ khí Lương Yên. Đại đội có nhiệm vụ bắn máy bay bay thấp, chủ yếu là F-111, bảo vệ nhà máy và các mục tiêu cảng sông Hồng, Bệnh viện Việt-Xô, Viện Quân y 108. Sáng 22-12, đại đội cơ động đến trận địa Vân Đồn, bố trí chiến đấu nhằm phục kích, đón lõng đường bay đột nhập của địch. Công tác chuẩn bị chiến đấu của đại đội xong trước 16 giờ. Vào 20 giờ, đại đội nhận lệnh vào cấp 1, toàn đại đội vào vị trí. 20 giờ 18 phút, các khẩu đội bắt mục tiêu đồng loạt nổ súng, máy bay địch trúng đạn bốc cháy rơi xuống Lương Sơn (Hòa Bình). Chiến công này đã tăng thêm niềm tin chiến thắng, động viên mạnh mẽ tinh thần chiến đấu của quân dân Hà Nội.

Từ ngày 25-12, địch thực hiện thủ đoạn mới: Ban ngày dùng máy bay chiến thuật đánh phá ác liệt các trận địa phòng không, sân bay; Ban đêm huy động máy bay B-52 và máy bay chiến thuật, đánh phá các mục tiêu ở cả Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên… Đối phó với sự thay đổi chiến thuật của địch và rút kinh nghiệm chiến đấu, Bộ tư lệnh Thủ đô tổ chức lại thành 23 trận địa tập trung, bố trí thành từng cụm phục kích đón lõng các đường bay của địch, 4 đại đội pháo 100mm được bổ sung đạn. Nhờ đó, hiệu quả chiến đấu của quân dân ta ngày càng cao.

Với vị trí cửa ngõ, áo giáp chở che, quân dân Hà Tây luôn sát cánh, chia lửa, hiệp đồng chặt chẽ với quân dân Thủ đô tạo thế trận liên hoàn hiểm hóc vùi thây những “pháo đài bay”, “con ma”, thần sấm”, “cánh cụp, cánh xòe”, không cho chúng tiếp cận các mục tiêu đánh phá trên địa bàn Thủ đô. Trận địa phòng không tầm thấp của DQTV được tổ chức triển khai phục kích, đón lõng trên các hướng máy bay địch vào đánh phá Hà Nội. Ở khu vực thị xã Hà Đông và thị xã Sơn Tây, trận địa 12,7mm của tự vệ được triển khai bố trí ngay trên nóc các tòa nhà cao tầng. Tại các huyện: Ba Vì, Phúc Thọ, Đan Phượng, Thường Tín, Phú Xuyên… các trận địa pháo 37mm của DQTV được bố trí chốt giữ các đoạn đê xung yếu. Cùng với hệ thống trận địa phòng không tầm thấp, hàng nghìn quả khinh khí cầu có gài thêm thuốc nổ thả trên bầu trời không cho máy bay địch luồn lách tiếp cận mục tiêu và lẩn tránh đòn đánh chính xác của bộ đội tên lửa… Trong 12 ngày đêm, dân quân tập trung huyện Mỹ Đức bắn cháy 1 máy bay F-4; tự vệ Nông trường Xuân Mai bắn cháy 1 máy bay F-111, du kích tập trung huyện Chương Mỹ, các phân đội cơ động của Trung đoàn Ngô Quyền, Nguyễn Trãi phối hợp với quân dân huyện Lương Sơn vừa truy bắt giặc lái vừa tham gia tiêu diệt 1 máy bay trực thăng Mỹ đến cứu đồng bọn. Các trận địa phòng không tầm thấp của DQTV liên tục chiến đấu buộc máy bay Mỹ phải nâng độ cao, tạo điều kiện cho các đơn vị tên lửa tiêu diệt 5 máy bay các loại…

Qua 12 ngày đêm với sự phối hợp hiệp đồng chặt chẽ và tinh thần chiến đấu quả cảm, LLVT bảo vệ thủ đô Hà Nội gồm các đơn vị chủ lực đứng chân trên địa bàn và DQTV Thủ đô đã bắn rơi hàng chục máy bay B-52 và hàng chục máy bay chiến thuật của địch. Thất bại nặng nề, 7 giờ ngày 30-12-1972, Tổng thống Ních-xơn phải tuyên bố chấm dứt cuộc tập kích đường không chiến lược bằng B-52 vào Hà Nội, Hải Phòng, ngừng ném bom từ vĩ tuyến 20 trở ra…

Chiến dịch phòng không 12 ngày đêm cuối năm 1972 của quân dân ta toàn thắng có ý nghĩa hết sức quan trọng, buộc Mỹ phải ký kết Hiệp định Pa-ri về chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam. Thắng lợi của quân dân Thủ đô là thắng lợi mang tính truyền thống, là chiến công của hào khí Thăng Long-Đông Đô-Hà Nội, khởi nguồn từ đạo lý dân tộc “lấy đại nghĩa thắng hung tàn, lấy trí nhân thay cường bạo” và từ sự thấm nhuần chân lý thời đại “Không có gì quý hơn độc lập tự do”. Thắng lợi đã ghi thêm vào trang sử vàng của dân tộc một chiến công hiển hách, huy hoàng làm tỏa sáng và nâng giá trị văn hóa 1000 năm Thăng Long – Hà Nội lên tầm cao mới để Hà Nội thực sự trở thành “Thủ đô của phẩm giá con người”.

Thiếu tướng PHÍ QUỐC TUẤN – Tư lệnh Bộ tư lệnh Thủ đô Hà Nội
qdnd.vn