Không nên thành lập Hội đồng Hiến pháp

T.S Trần Thành Hưng – Trưởng Khoa, Trường Đại Học CSND
Việc bổ sung Hội đồng Hiến pháp như dự thảo là bổ sung một cơ quan mới trong hoạt động bảo vệ Hiến pháp nhưng chưa rõ vị trí, tổ chức, nguyên tắc hoạt động, cơ chế phối hợp với các cơ quan khác và nhiệm vụ không có gì khác hơn dễ dẫn đến sự chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, cồng kềnh bộ máy mà chưa dự liệu được hiệu quả là điều nên tránh trong sửa đổi Hiến pháp, như quan điểm của Đảng đã chỉ đạo.

Theo chúng tôi, bảo vệ Hiến pháp nghĩa là bảo đảm các quy định của Hiến pháp phải được thực hiện trong thực tế theo đúng tinh thần của nó. Không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các quy định của Hiến pháp đều bị coi là vi phạm Hiến pháp. Với tinh thần đó, để Hiến pháp không bị vi phạm phụ thuộc vào nhiều vấn đề, trong đó nổi lên:

Một là: các quy định của Hiến pháp phải phù hợp với điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội, năng lực tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định. Hiến pháp điều chỉnh những quan hệ xã hội quan trọng trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, trong đó có những quy định mang tính định hướng phấn đấu.

Thực hiện Hiến pháp phụ thuộc nhiều vào tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước và trình độ, năng lực quản lý xã hội của bộ máy nhà nước cũng như những điều kiện liên quan khác. Vì vậy, trong Hiến pháp tồn tại những quy định chưa phù hợp với những điều kiện nói trên sẽ là mầm mống tạo ra sự vi phạm.

Hai là: có cơ chế bảo đảm quá trình xây dựng luật và các văn bản dưới luật để không vi phạm Hiến pháp. Luật, pháp lệnh được xây dựng trên cơ sở đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh và yêu cầu quản lý nhà nước trong từng thời kỳ, bảo đảm các quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Các cơ sở này luôn vận động biến đổi để phù hợp với tình hình đất nước trong từng giai đoạn nên các quy định của pháp luật cũng phải thay đổi theo để bảo đảm việc quản lý, phát triển đất nước. Trong khi đó, các quy định của Hiến pháp tương đối ổn định về mặt thời gian, chậm sửa đổi bổ sung. Đây là mâu thuẫn dễ dẫn đến vi phạm Hiến pháp, phải có cơ chế phản biện, kiểm tra ngay trong quá trình xây dựng luật.

Thứ ba: phát hiện kịp thời những quy định của văn bản luật và dưới luật trái Hiến pháp. Hoạt động lập pháp hết sức phức tạp, mặc dù có nhiều biện pháp, quy trình chặt chẽ nhưng không loại trừ khả năng tồn tại quy định của pháp luật trái Hiến pháp nên phải thường xuyên rà soát để phát hiện, xử lý kịp thời những quy định nói trên nhằm bảo đảm Hiến pháp không bị vi phạm.

Trong ba nội dung nói trên, hoạt động xây dựng Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội và các văn bản dưới luật là yếu tố cơ bản, quyết định cho việc bảo đảm tuân thủ Hiến pháp và thống nhất của hệ thống pháp luật.

Có thể nói: bảo vệ Hiến pháp phụ thuộc chính vào quá trình lập hiến và lập pháp. Vì vậy, để Hiến pháp không bị vi phạm cần phải chú trọng hiệu quả của quá trình xây dựng, sửa đổi bổ sung Hiến pháp và pháp luật. Việc kiểm tra, rà soát phát hiện văn bản quy phạm pháp luật trái với Hiến pháp để sửa chữa hoặc đình chỉ là giải quyết phần ngọn của vấn đề, không cơ bản.

Từ những phân tích trên, chúng tôi cho rằng, hiện nay không nên thành lập Hội đồng Hiến pháp như trong dự thảo (nên bỏ điều 120 trong dự thảo Hiến pháp). Bởi lẽ, thực tiễn hoạt động lập hiến, lập pháp ở nước ta trong thời gian qua tương đối chặt chẽ, có cơ chế để hạn chế đến mức thấp nhất khả năng vi phạm Hiến pháp. Nhìn chung hoạt động và cơ chế này đã và đang phát huy hiệu quả.

Xuất phát từ bản chất của Quốc hội Việt Nam – cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của toàn thể dân tộc và nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo duy nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam, hoạt động lập pháp của Quốc hội là thống nhất vì mục đích chung của cả dân tộc.

Việc bổ sung Hội đồng Hiến pháp như dự thảo là bổ sung một cơ quan mới trong hoạt động bảo vệ Hiến pháp nhưng chưa rõ vị trí, tổ chức, nguyên tắc hoạt động, cơ chế phối hợp với các cơ quan khác và nhiệm vụ không có gì khác hơn dễ dẫn đến sự chồng chéo chức năng, nhiệm vụ, cồng kềnh bộ máy mà chưa dự liệu được hiệu quả là điều nên tránh trong sửa đổi Hiến pháp, như quan điểm của Đảng đã chỉ đạo.

Nhiệm vụ kiểm tra tính hợp hiến của các văn bản quy phạm pháp luật mà dự thảo trao cho Hội đồng Hiến pháp có thể giao cho cơ quan đang thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp thực hiện