(TTH) – 2 giờ 33 phút ngày 31/1/1968, tức mồng Một Tết Âm lịch, giờ phút mở đầu Tết Mậu Thân, giờ phút thiêng liêng đáng ghi nhớ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở quê hương Thừa Thiên Huế chúng ta, ở chiến trường Trị Thiên.Như bao lần Tết, cứ đến giao thừa việc đầu tiên của mọi người là mở Đài Tiếng nói Việt Nam để đón nghe Thơ mừng Xuân, chúc Tết của Bác Hồ.

Đúng lúc, những phát pháo lệnh của chỉ huy vạch những đường đỏ hồng thẳng lên vòm trời cao. Một mũi tiến quân của đơn vị tinh nhuệ cũng vừa cắt xong dây thép gai ở cống Thủy Quan – cống ngầm dưới thành thông ra sông Kẻ Vạn với sông Ngự Hà, chạy dài cắt đôi khu Thành Nội. Men theo sông Ngự Hà, các chiến sĩ tiến vào góc Tây Nam sân bay Tây Lộc, đánh chiếm khu nhà lính bảo vệ sân bay. Một mũi quân khác từ cửa Chánh Tây theo đường Thái Phiên vào chiếm khu thông tin và kho đạn phía Tây sân bay, phá hủy một số máy bay lên thẳng, máy bay trinh sát và vận tải.

Liệt sĩ Phạm Thị Liên, Tiểu đội trưởng 11 cô gái Sông Hương trong Chiến dịch Huế-Xuân 1968 (đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân). Ảnh:TL

Địch bị đánh bất ngờ, không chống cự nổi. Một số thoát chết chạy về khu quân cụ ở Nam sân bay, hợp lại với bọn nhân viên kỹ thuật bắn trả lại. Quân ta quyết đánh, dựa vào hào giao thông và các vật chướng ngại tại chỗ, bám chặt sân bay, giữ vững vị trí đã chiếm được.Ban chỉ huy Trung đoàn cho một tiểu đoàn mở đợt tấn công tiếp vào sân bay. Trận đánh diễn ra từ nửa đêm đến sáng mới kết thúc. Ta chiếm được sân bay, phá hủy 40 máy bay các loại, 100 chiếc xe, 1 kho đạn, 1 kho xăng, thu nhiều vũ khí và đồ dùng quân sự. Sau đó quân địch phản kích chiếm sân bay. Ta lại tổ chức tập kích vào sân bay một lần nữa… Trận đánh giành giật sân bay Tây Lộc diễn ra ác liệt và liên tục trong suốt thời gian ta chiếm giữ thành phố Huế.

Lễ xuất quân trong Chiến dịch Huế Xuân 1968. Ảnh: TL

Nhìn toàn cục chiến dịch khi ấy đến 2 giờ 40 phút ngày 31/1/1968, khi chiếm xong cửa Hữu, ta từ đó mở 3 mũi tiến công.

Mũi thứ nhất đánh vào cửa Ngọ Môn và Cột Cờ. Địch ở đây có 1 trung đội, nhưng lúc đó chỉ có 6 tên.Một tiểu đội của ta bí mật tiến vào và diệt gọn địch ngay từ những phút đầu.Ta chiếm xong cửa thành và Cột cờ Ngọ Môn vào lúc 6 giờ sáng, chiếm toàn bộ kho tàng, vũ khí, trong đó có 2 khẩu trọng liên 12 ly 7.

Mũi thứ hai theo đường Yết Kiêu, đường Lê Xuân đánh chiếm khu Đại Nội. Trên đường tiến, ta bắt được một tên cảnh sát ngụy, thuyết phục nó đi theo ta. Tên này đã dẫn bộ đội đi thẳng vào cổng chính, diệt 1 đại đội thám báo, 1 đại đội cảnh sát, bắt 26 tù binh, chiếm hoàn toàn khu Đại Nội.

Mũi thứ ba gồm 2 trung đội bộ binh được 1 tổ du kích dẫn đường, tiến theo đường Yết Kiêu, Mai Thúc Loan ra chiếm cửa Thượng Tứ, cửa Đông Ba, rồi từ đó phát triển chiếm cầu Thanh Long mạn Đông Bắc thành phố và cầu Trường Tiền, chiếm các sở, ty, kho tàng trong thành phố.

Lá cờ của địch bị hạ xuống, cờ Mặt trận xanh đỏ với ngôi sao vàng tung bay trên đỉnh cột cờ Ngọ Môn vào lúc 8 giờ sáng ngày 31/1/1968. Chính Nguyễn Văn Truyền, người chiến sĩ dũng cảm của đại đội 3, tiểu đoàn 2, Trung đoàn 6 đã cùng đồng đội treo lá cờ cách mạng lên cột cờ cao nhất thành phố. Từ hôm đó, lá cờ vẻ vang của nhân dân miền Nam anh hùng phất phới bay cao trên thành phố cổ kính của niềm tin, soi bóng hồng xuống dòng sông Hương xinh đẹp.

Cùng lúc đó, mũi bộ đội tinh nhuệ và bộ binh từ cửa An Hòa tiến nhanh về mạn Tây Mang Cá, mở đường tiến công đưa được 12 chiến sĩ vào đồn. Hai mũi hợp lực chiến đấu dũng mãnh kiên cường cho đến sáng thì chiếm được khu Cải huấn, phòng Chiến tranh Tâm lý, đại đội Quân y, làm chủ 1/3 đồn Mang Cá. Đến 6 giờ sáng, Ban chỉ huy Trung đoàn phái đồng chí Tham mưu phó chỉ huy 1 đại đội bộ binh với 4 khẩu DKZ 75 đến tăng cường cho lực lượng tiến công. Nhưng vì địch đã dàn quân đối phó, xe thiết giáp của chúng đã bịt cửa thành nên cuộc chiến đấu hết sức gay go. Đến 11 giờ ngày 3-1 quân ta bị đánh bật khỏi Mang Cá.

Các trận tiến công giải phóng vùng ngoài thành phố ở phía Bắc diễn biến thuận lợi. Chỉ trong vòng 30 phút, Tiểu đoàn 6 đã đánh chiếm xong các làng An Hòa, Đốc Sơ, chiếm cầu và đồn An Hòa, bắt sống gần hết bọn dân vệ, thu nhiều vũ khí. Đến 8 giờ ngày 3-1, Tiểu đoàn Dù số 7 của địch cùng chi đoàn thiết giáp từ An Lỗ theo đường số 1 kéo vào cứu nguy cho Huế, đến An Hòa thì bị Tiểu đoàn 6 của ta bao vây đánh. Sau khi đánh bại nhiều đợt xung phong của địch, ta diệt hàng trăm tên, phá hủy 5 xe M113, bắt sống 3 xe, dùng súng trung liên trên xe địch đánh lại địch. Tiểu đoàn Dù số 7 nguy bỏ chạy theo đường cửa Hậu rút vào Mang Cá.

Một đơn vị bộ binh khác của ta tiến công chiếm các ấp “Tân sinh” Quê Chữ, La Chữ, An Hòa, Bồn Trì, Bồn Phố, tiêu diệt 1 đại đội cộng hòa và 70 tên ác ôn dân vệ bắt sống và gọi hàng trăm tên, thu toàn bộ vũ khí, phát động quần chúng giành quyền làm chủ. Sáng hôm sau, cả 1 trung đội dân vệ ở Triều Sơn Tây mang vũ khí ra hàng quân Giải phóng.

Một tiểu đoàn khác đột nhập đánh chiếm các ấp Kẻ Vạn, Kim Long. Quân ngụy ở đây, ngoài các trung đội dân vệ và bọn ác ôn kìm kẹp quần chúng, còn có 1 tiểu đoàn bộ binh của Trung đoàn 2 bị đánh bại ở Gio Linh về củng cố. Địch bị đánh bất ngờ bỏ chạy. Ta truy kích diệt một số. Tiểu đoàn này 2 hôm sau được đưa về Mang Cá.

Tối 31/1, ta tiến công bốt Bạch Hổ. Bốt này có 1 đại đội bảo an và 1 tiểu đoàn cảnh sát dã chiến. Vì địch có đông quân lại dựa vào lô cốt kiên cố nên ta đánh không được, phải chuyển qua bao vây khống chế. Ngày 1-2 ta mở đợt tấn công thứ 2. Sau khi dùng hỏa lực đánh vỡ lô cốt, địch bỏ chạy một số, còn bị bắt sống 60 tên.

Một đội biệt động gồm 14 chiến sỹ trong đêm 30/1 đã bí mật vào Bao Vinh, vượt qua sông Hương lên làng Tiên Nộn rồi vượt sông Hương một lần nữa tiến vào khu phố Gia Hội, được du kích bí mật tại chỗ giúp sức đã nhanh chóng chiếm bốt cảnh sát khu phố, chiếm quận lỵ. Hôm sau, khi trời vừa sáng, đội biệt động biến thành đội quân khởi nghĩa, chia làm nhiều mũi vũ trang tuyên truyền, treo cờ, kêu gọi quần chúng đứng lên giành chính quyền, làm chủ toàn khu phố 4.

Cùng lúc, một đội du kích bí mật với một đội biệt động khác đánh chiếm bốt cảnh sát Đông Ba, phát triển ra chiếm đường phố Trần Hưng Đạo. Đến 8 giờ ta làm chủ chợ Đông Ba, Gia Hội, ngoại ô và huyện Hương Trà từ Văn Xá, La Chữ, Kim Long, Xuân Hòa.

Thế là sau 2 ngày tiến công, cánh Bắc đã đánh chiếm xong Thành Nội, Đông Ba, Gia Hội và Hương Trà, trừ Mang Cá địch còn giữ được.

Về cánh Nam Huế, ta tiến hành bằng nhiều mũi và thực hiện bằng nhiều hình thức tác chiến khác nhau, quá trình tiến công và nổi dậy kéo dài mấy ngày liền.

Đơn vị bộ đội tinh nhuệ giấu quân ở Phú Vang, được ăn Tết với đồng bào, được đồng bào cho xuống nằm đò “chở” đi nhà thương Huế”. Chiều hôm đó, họ ăn Tết ở Vĩnh Lưu, Giang Đông, rồi hành quân trong đêm tối, vượt sông Lợi Nông, đến 2 giờ sáng ngày 31/1 thì tiến vào khu Đông Nam Huế. Ở đây, pháo lớn của ta bắn áp vào khu Tam giác. Quân ta chia làm nhiều mũi tiến công dồn dập vào hang ổ của địch. Một đội đánh diệt đồn Đội Cung và phát triển vào Khách sạn Hương Giang. Đội thứ hai đánh vào Khách sạn Thuận Hóa – nơi ở của bọn cố vấn Mỹ. Đến 4 giờ thì đánh chiếm xong các khu nhà trên mặt đất. Địch còn lại chui xuống hầm kháng cự. Một đội đánh vào Sở Mật thám Huế, chiếm nhà lao, giải phóng cho 107 đồng bào bị giam giữ. Một bộ phận nhỏ đánh chiếm khu Chợ Cống, Sân Vận động. Một đội biệt động gồm 14 đội viên đánh vào An Cựu, diệt 2 đoàn “bình định” rồi nhanh chóng phát triển lên cầu Kho Rèn, diệt 3 xe thiết giáp, bắt sống 1 xe ô tô và 9 tên cảnh sát.

Mũi tiến công thứ 2 từ Dương Hòa xuống. Sau đợt pháo kích của 1.000 quả DKB, quân địch hoảng loạn. Tiểu đoàn tinh nhuệ số 1 của ta đánh tiêu diệt Trung đoàn Thiết giáp số 7 ngụy ở Tam Thai. Mấy phút đầu, ta chiếm được 2 lô cốt lớn trên cao, rồi từ đó đánh xuống đồn chính. Địch kháng cự yếu ớt. Đến gần sáng ta chiếm được đồn, phá hủy 30 xe thiết giáp và xe tăng. Địch còn 1 trung đội và 1 xe tăng bám vào một góc đồn cố thủ, chờ bọn Mỹ ở Phú Bài đến cứu, nhưng bị ta diệt. Trận đánh đã tiêu diệt Trung đoàn Thiết giáp, đập nát đội xung kích cơ động của địch, làm chúng mất hẳn lực lượng nòng cốt bảo vệ Huế.

Tiểu đoàn 4 tiến đánh bốt Ngã Năm (đường Duy Tân), đánh từ 8 giờ đến 11 giờ mới chiếm được đồn. Một đội khác đánh chiếm Ngã Sáu Chaffanjon, chiếm các sở Bưu Điện, Ngân khố, chiếm Đài Phát thanh Huế ở sát cầu Trường Tiền. Một đội đánh tiêu diệt đoàn vận tải ở Trại Lê Lợi (An Cựu), tiêu diệt toàn bộ tiểu đoàn vận tải, phá hủy 100 xe.

Ở mũi tiến công thứ 3, đến 6 giờ ta mới chiếm được cầu Bến Ngự và cầu Nam Giao. Từ đó, ta nhanh chóng tiến vào chiếm Trường Quốc Học, Trường Đồng Khánh và dinh tỉnh trưởng. Một lá cờ nữa của cách mạng lại tung bay trên dinh tỉnh trưởng, hòa nhịp với lá cờ xanh đỏ ngôi sao vàng trên cột cờ Ngọ Môn.

Cuộc tấn công vào nhà lao đợt 1 không thành công. Ta lui ra củng cố và trang bị lại cho đơn vị. Một cuộc họp chi bộ, phát động tư tưởng được triển khai để chuẩn bị tổ chức trận chiến đấu mới, chuẩn bị đến 23 giờ 30 xuất phát tiến công.

Đến 24 giờ, một đào binh là Trần Văn Phiêu mang súng ra hàng, nói bọn địch rất dao động và xin dẫn đường cho bộ đội. Ta bí mật tiến công vào đánh chiếm bốt gác, phối hợp với anh chị em trong nhà lao nổi dậy, đánh chiếm toàn bộ nhà lao, giải phóng 2.200 người bị giam giữ. Họ sung sướng ôm chầm lấy các anh Giải phóng quân. Biết bao cảnh cảm động, cha gặp con, vợ gặp chồng, anh gặp em. Rồi tất cả tập hợp về chùa Từ Đàm. Một số xin gia nhập Giải phóng quân, tham gia các đội công tác dẫn đường cho bộ đội tiếp tục tấn công. Quân ta tiếp tục phát triển qua nhà ga Huế, bao vây đồn Bồ Ghè trong có 1 tiểu đoàn công binh. Ngày 4-2, ta tiến công chiếm khu quân cụ Quang Trung và trại Lê Lợi, thu 2.000 súng các loại, có hàng trăm khẩu đại liên, 8 xe tăng và nhiều đồ dùng quân sự. Ở vòng ngoài ta diệt đồn địch ở Nam Giao, các đồn Phước Quả, Phú Cam. Ngày 6/2, ta phục kích tiêu diệt 1 đoàn xe 12 chiếc của Mỹ ở núi Ngự Bình, trong đó có 2 chiếc xe tăng.

Nhờ nhân dân dẫn đường, ta bắt được nhiều sỹ quan cố vấn và tình báo CIA Mỹ, bắt được nhiều tên Việt gian đầu sỏ, trong đó có 4 tên Phó tỉnh trưởng tỉnh Thừa Thiên. Còn tên Tỉnh trưởng Phan Văn Khoa cải trang trốn biệt tích từ mấy ngày trước.

Trận tập kích chiến lược vào Huế đã kết thúc thắng lợi sau 4 ngày đêm liên tục tiến công. Hầu hết các mục tiêu lớn ta đều đánh chiếm được, nhưng địch không bị tiêu diệt hoàn toàn. Ở cánh Bắc, chúng còn cố thủ ở Mang Cá. Ở cánh Nam, Mỹ chiếm lại được Khách sạn Thuận Hóa, cố thủ đồn Bồ Ghè…

Ta tiếp tục giữ Huế 26 ngày đêm, tiếp tục phát động quần chúng, lập chính quyền cách mạng, xây dựng lực lượng, tiếp tục đánh phản kích.

*

45 năm trôi qua, nhớ lại ký ức ngày giải phóng, với lực lượng khi đó không đông, chỉ hơn vài nghìn quân, mà ta đã làm nên lịch sử, giải phóng Huế và làm chủ thành phố 26 ngày đêm, cùng với 65 thành phố, thị xã, thị trấn toàn miền Nam đồng loạt nổi dậy, tạo áp lực buộc quân Mỹ phải xuống thang chiến tranh, ngồi vào bàn đàm phán tại Paris. Chúng ta thực hiện được lời Bác Hồ: Đánh cho Mỹ cút và tiến tới: Đánh cho ngụy nhào, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Với chiến thắng của quân và dân Trị Thiên Huế trong cuộc tấn công nổi dậy Tết Mậu Thân 1968. Trung ương đã khen tặng 8 chữ vàng Tấn công – Nổi dậy – Anh dũng – Kiên cường”.

Thiếu tướng Trần Minh Đức
baothuathienhue.vn