Khi rời Hà Nội còn bom đạn để đi Paris không ai biết cụ thể là Hội nghị kéo dài bao lâu, chỉ biết lên đường đến Paris cho kịp họp phiên đầu tiên vào ngày 13-5-1968. Lúc đó ở Paris ta có Tổng đại diện là cơ quan cao nhất đại diện cho Nhà nước ta do ông Mai Văn Bộ đứng đầu. Đón một đoàn quan trọng nhất từ trước đến nay để dự một cuộc Hội nghị có tính chất quyết định đối với vận mệnh của đất nước, ông Bộ nghĩ, phải bố trí cho đoàn ở một nơi đàng hoàng, sang trọng để cho người ta biết “mình là ai?”.

Cuối cùng, ông quyết định thuê cho đoàn ăn ở tại khách sạn Lutétia, một khách sạn 5 sao, ở số 45 trên Đại lộ Raspail (quận 16) giữa Thủ đô ánh sáng, “bắt” khách sạn treo cờ đỏ sao vàng trước cửa. Đến sân bay rồi đến khách sạn, nhà báo, phóng viên đủ các nước đã chờ sẵn để quay phim chụp ảnh lóa cả mắt. Kiều bào thì hãnh diện tụ tập ở sân bay theo đoàn rồi đến cửa khách sạn, tay cầm cờ đỏ sao vàng, kèm với khẩu hiệu hoan nghênh đoàn.

Sau độ 10 ngày, khách sạn đưa cho bà lễ tân của ta là Vũ Thị Đạt cái “phắc-tuya” (hóa đơn). Nhìn thấy số tiền ghi trong hóa đơn bà Đạt sợ quá suýt chết ngất bèn báo cáo Trưởng đoàn. Ông Xuân Thủy bàn với ông Hà Văn Lâu, Phó đoàn và Tổng đại diện Mai Văn Bộ quyết định phải chuyển chỗ ở, không cần 5 sao; thậm chí không có sao nào cũng phải đổi chỗ ở miễn là có chỗ ăn ngủ và tiện làm việc, lại còn phải có chỗ dựng cột điện đài để đánh “moóc” liên lạc với trong nước nữa chứ… Ông Mai Văn Bộ đi nhờ Đảng Cộng sản Pháp giúp. Lúc đó, “Trường đào tạo cán bộ Đảng của Trung ương Đảng Cộng sản Pháp” ở thành phố Choisy – leRoi, ngoại ô Paris. Trường đang nghỉ hè, học viên về địa phương cả, nên có thể cho đoàn ở trong thời gian nghỉ học. Vậy là đoàn ta chuyển ngay đến Choisy – le Roi, một nơi lý tưởng vì có đầy đủ phương tiện cho đoàn ăn ở và làm việc.

Sau thời gian nghỉ hè của trường, Hội nghị chưa đi đến đâu cả, cũng không ai nói trước được là còn kéo dài đến bao giờ. Thế là, trước mắt, bạn hoãn ngày tựu trường. Đoàn ta thì không biết đi đâu? Cuối cùng bạn tìm một nơi khác ở xa Paris để chuyển trường Đảng đến đó. Còn đoàn ta “xem của bạn cũng là của ta” ở mãi đến tháng 4-1973, hay nhất là lại được “miễn phí”, bạn không lấy một xu nào tiền thuê nhà. Đó là chưa kể số cán bộ bạn cử đến giúp đỡ và phục vụ cho đoàn VNDCCH và đoàn CPCMLTCHMNVN, về bảo vệ, lái xe, cấp dưỡng, giặt là quần áo… một cách tự nguyện và không có lương trong suốt hơn 4 năm trời.

Trịnh Ngọc Thái
daidoanket.vn