Trong lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc Việt Nam, nhân dân ta đã làm nên biết bao kỳ tích rất đáng tự hào. Thế kỷ XX là thế kỷ đấu tranh oanh liệt và giành nhiều thắng lợi vẻ vang. Trong những thắng lợi đó, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 mở ra kỷ nguyên mới – kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở nước ta, không những có ý nghĩa trọng đại đối với nước ta mà còn có ý nghĩa quốc tế sâu sắc.

Như mọi người đều biết, ngày 6/6/1884 Triều đình nhà Nguyễn phải ký Hiệp ước Patenotre cam chịu đầu hàng, nước ta trở thành thuộc địa của thực dân Pháp.

Trước thảm hoạ mất nước, khắp nơi nổ ra nhiều cuộc đấu tranh oanh liệt của nhân dân ta. Nhưng tất cả những cuộc nổi dậy oanh liệt ấy đều bị chìm trong biển máu. Nguyên nhân thất bại của các phong trào yêu nước nói trên đều có quan hệ đến đường lối cứu nước. Sự khủng hoảng về đường lối cứu nước chỉ được khắc phục từ khi Nguyễn Ái Quốc tìm ra con đường cách mạng vô sản và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930, đảm nhận sứ mệnh lãnh đạo cuộc cách mạng của nhân dân ta.

Ngày 8/2/1941, Nguyễn Ái Quốc về nước và sau đó, Người đã khẩn trương chuẩn bị Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng nhằm xác định nhiệm vụ trước mắt của nhân dân ta. Căn cứ vào hoàn cảnh lúc bấy giờ, Hội nghị Trung ương lần thứ tám đã xác định: “Cách mạng Đông Dương trong giai đoạn hiện tại là một cuộc cách mạng dân tộc giải phóng”.

Đây là một sự chuyển hướng chiến lược hết sức sáng suốt của Đảng ta nhằm tập hợp mọi lực lượng có thể tập hợp được vào Mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi để đánh đổ Nhật, Pháp và bè lũ tay sai, giành cho được độc lập dân tộc, tạm gác nhiệm vụ điền địa. Vì “trong giai đoạn hiện tại ai cũng biết rằng nếu không đánh đuổi được Pháp – Nhật thì vận mạng của dân tộc phải chịu kiếp trâu ngựa muôn đời mà vấn đề ruộng đất cũng không làm sao giải quyết được”.

Tuy tạm gác cách mạng ruộng đất nhưng Đảng ta vẫn đề ra nhiệm vụ tịch thu ruộng đất của đế quốc và Việt gian chia cho dân cày, giảm tô giảm tức, chia lại công điền một cách công bằng hơn.

Sau Hội nghị Trung ương lần thứ tám, Nguyễn Ái Quốc viết thư kêu gọi đồng bào cả nước: “Trong lúc này quyền lợi dân tộc giải phóng cao hơn hết thảy. Chúng ta phải đoàn kết lại đánh đổ bọn đế quốc và bọn Việt gian đặng cứu giống nòi ra khỏi nước sôi lửa bỏng… việc cứu nước là việc chung. Ai là người Việt Nam đều phải kề vai gánh vác một phần trách nhiệm: người có tiền góp tiền, người có của góp của, người có tài năng góp tài năng. Riêng phần tôi, xin đem hết tâm lực đi cùng các bạn, vì đồng bào mưu giành tự do độc lập, dầu phải hy sinh tính mệnh cũng không nề”.

Để xây dựng lực lượng chính trị của quần chúng nhằm phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Nguyễn Ái Quốc, ngày 19-5-1941, Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh (gọi tắt là Mặt trận Việt Minh) được thành lập. Chương trình cứu nước của Việt Minh lập tức được đông đảo nhân dân hưởng ứng mạnh mẽ. Dưới ngọn cờ cứu nước của Việt Minh, phong trào cách mạng phát triển hết sức nhanh chóng vì đáp ứng được nguyện vọng thiết tha nhất của nhân dân là phải đánh đuổi Nhật – Pháp giành cho được độc lập dân tộc.

Cùng với việc xây dựng lực lượng chính trị của quần chúng thông qua phong trào Việt Minh, Đảng ta đã chú ý xây dựng lực lượng vũ trang. Tại các nơi có phong trào đã tổ chức ra các đội tự vệ chiến đấu.

Hội nghị Trung ương lần thứ tám đã quyết định xây dựng căn cứ địa cách mạng, xây dựng căn cứ địa vũ trang trước hết là căn cứ địa Cao Bằng và căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai tạo ra căn cứ địa Việt Bắc vững chắc làm chỗ dựa cho cách mạng cả nước, tạo điều kiện cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thắng lợi.

Ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân được thành lập. Như vậy lực lượng vũ trang, bán vũ trang của Đảng ra đời ở nhiều nơi, đặc biệt là ở các chiến khu cách mạng. Đội du kích Ba Tơ ra đời từ cuộc khởi nghĩa Ba Tơ, tiêu biểu cho sự hình thành lực lượng vũ trang cách mạng ở Trung Bộ. Sau khi Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), nhiều đội tự vệ ra đời ở hầu khắp các thôn xóm.

Cao trào kháng Nhật cứu nước là thời kỳ tiền khởi nghĩa – thời kỳ chuẩn bị khẩn trương về nhiều mặt cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám.

Ngày 13/8/1945, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh. Tình thế vô cùng khẩn cấp, cơ hội cho nhân dân ta giành độc lập đã tới. Nhờ có sự trù liệu trước nên ngày 13/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương để giải giáp quân Nhật.

Uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc được thành lập. Quân lệnh số 1 của Uỷ ban khởi nghĩa truyền đi như hồi kèn xung trận. Giờ tổng khởi nghĩa đã đến!

Quốc dân Đại hội họp tại Tân Trào (16/8/1945). Đại hội tán thành chủ trương phát động tổng khởi nghĩa của Đảng Cộng sản Đông Dương, cử ra Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào cả nước. Thư viết: “Giờ quyết định cho vận mệnh của dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

Trong không khí sục sôi cách mạng, toàn dân Việt Nam triệu người như một đứng lên đập tan xiềng xích nô lệ, giành lấy chính quyền làm chủ vận mệnh đất nước.

Sáng ngày 19/8/1945, với khí thế cách mạng sục sôi, cả Hà Nội vùng dậy nhanh chóng giành được chính quyền.

Ở Huế ngày 23/8/1945, rồi ở Sài Gòn ngày 25/8/1945, cuộc khởi nghĩa đã thành công. Như vậy chỉ trong một thời gian ngắn, Cách mạng Tháng Tám đã thành công trong cả nước, chính quyền hoàn toàn về tay nhân dân.

Ngày 2/9/1945, tại Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc Tuyên ngôn độc lập: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

Theo lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh toàn dân ta đã đoàn kết một lòng ra sức “chống giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm”. Chiến công nối tiếp chiến công, thắng lợi nối tiếp thắng lợi, vượt qua muôn trùng gian khổ hy sinh, nhân dân ta đã giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ giành được độc lập, thống nhất đất nước, đưa cả nước tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Nhân dịp kỷ niệm 60 năm Cách mạng Tháng Tám, 60 năm thành lập nước, chúng ta vô cùng phấn khởi trước thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử mà nhân dân ta đạt được trong 20 năm đổi mới. Nhìn lại lịch sử đã qua, chúng ta thấy rõ hơn tầm vóc và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Tại cuộc hội thảo quốc tế với chủ đề “Việt Nam trong thế kỷ XX” được tổ chức tại Hà Nội tháng 9 năm 2000, khi thảo luận về Cách mạng Tháng Tám 1945 và ý nghĩa lịch sử của nó, tiến sĩ Sanomish Dashtsevel (Mông Cổ) nhận định: “Cách mạng Tháng Tám đã tạo điều kiện cho nhân dân Việt Nam làm chủ đất nước, giành được những thành tựu to lớn trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, xây dựng đất nước.

Cuộc Cách mạng Tháng Tám còn có ý nghĩa quan trọng đối với phong trào giải phóng dân tộc và dân chủ ở các nước châu Á và trên thế giới”.

Nhà sử học Pháp Charles Fourniau trong báo cáo kết quả thảo luận về Cách mạng Tháng Tám 1945 và ý nghĩa lịch sử của nó tại hội thảo quốc tế này đã đưa ra những kết luận hết sức xác đáng. Về nguyên nhân của thắng lợi Cách mạng Tháng Tám, ông nói: “Đó là đường lối đúng đắn, sáng tạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, là vai trò của Mặt trận Việt Minh trong việc chuẩn bị lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang, là sức mạnh đoàn kết và nghị lực sáng tạo của quần chúng cách mạng. Đặc biệt là vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh – người đã chuyển hướng chỉ đạo giương cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, đồng thời tiến hành từng bước cách mạng phản phong, thu hút được toàn thể các tầng lớp nhân dân đứng vào hàng ngũ của cách mạng”.

Về ý nghĩa quốc tế của Cách mạng Tháng Tám 1945, nhà sử học Pháp Fourniau nhấn mạnh: “Riêng ở khu vực Đông Nam Á và châu Á – Thái Bình Dương, Cách mạng Tháng Tám đã biểu lộ tinh thần liên kết chống chủ nghĩa phát xít, giải phóng dân tộc. Nó được coi như một tiền đề dẫn đến sự đoàn kết tương trợ lẫn nhau nhằm xây dựng sự phồn vinh của khu vực Đông Nam Á – Thái Bình Dương hiện nay”.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã giành được thắng lợi trong toàn quốc từ Bắc chí Nam trong một thời gian ngắn. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là thắng lợi của một cuộc khởi nghĩa chủ yếu bằng sức mạnh chính trị của nhân dân. Sức mạnh của các lực lượng vũ trang giữ một vị trí rất quan trọng làm tăng thêm sức mạnh chính trị và uy hiếp kẻ thù. Sức mạnh chính trị chính là lòng yêu nước, là ý chí và tinh thần cách mạng của nhân dân được tôi luyện qua lịch sử hàng ngàn năm của dân tộc, đặc biệt là dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam từ năm 1930. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945 thể hiện phương pháp cách mạng, tài tổ chức đầy mưu lược, tận dụng được thời cơ, vượt qua thách thức, chạy đua với thời gian lãnh đạo nhân dân nổi dậy giành lấy chính quyền, đứng ở địa vị là chủ của đất nước Việt Nam mà tiếp đón quân Đồng minh vào giải giáp quân Nhật.

Đại hội quốc dân ở Tân Trào đã nhận định: Không phải Nhật bại là nước ta tự nhiên được độc lập. Nhiều sự gay go trở ngại sẽ xẩy ra. Chúng ta phải khôn khéo và kiên quyết.

Cách mạng Tháng Tám là một cuộc cách mạng giải phóng dân tộc mang tính nhân dân hết sức sâu sắc.

Nếu có ai vì chưa hiểu rõ tiến trình chuẩn bị và sự chỉ đạo hết sức tài tình và trí tuệ của Đảng ta mà lại cho rằng, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là “quá dễ dàng”, là “xô cánh cửa chính trị khép hờ”, là “hứng của ngọt trời cho do thời cơ mang lại” là hoàn toàn sai lầm, là không thấy hết nguồn gốc sâu xa của thắng lợi vĩ đại mà nhân dân ta đã giành được trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Nhìn lại cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945, chúng ta thấy rõ sự lãnh đạo của Đảng và của Bác Hồ kính yêu là nhân tố quyết định của thắng lợi. Nhân dân ta vừa vui sướng và tự hào kỷ niệm 75 năm thành lập Đảng và sắp tới kỷ niệm 60 năm thành lập nước trong không khí thi đua thành tích chào mừng Đại hội lần thứ X của Đảng.

Trong niềm vui phấn khởi tự hào, nhân dân ta nguyện đoàn kết một lòng, phát huy tinh thần khí phách của Cách mạng Tháng Tám, tận dụng thời cơ, vượt qua thách thức, đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hoàn thành nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh./.

Theo GS.VS. Nguyễn Duy Quý, Tạp chí Thông tin công tác tư tưởng lý luận tháng 8/2005

Nguồn: dangcongsan.vn
Vkyno (st)