Tháng 5, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua yêu nước.

Lời kêu gọi có đoạn:

“Nước ta kinh tế lạc hậu, nhưng lòng yêu nước và chí quật cường chẳng kém ai.

Nay muốn tự cấp, tự túc, đi kịp người ta, thì chúng ta phải đi mau.

Vì vậy, sĩ, nông, công, thương, binh, gái trai già trẻ, toàn thể quốc dân ta, vô luận ở địa vị nào, làm công việc gì, phải ra sức tham gia cuộcThi đua yêu nước, tức là tăng gia sản xuất”.

Cùng ngày, nhân ngày Quốc tế lao động (1-5), Người viết thư gửi đồng bào lao động toàn quốc, kêu gọi mọi người hăng hái ra sức thi đua yêu nước, góp phần làm cho kháng chiến chóng thắng lợi, thống nhất và độc lập chóng thành công.

– Bút tích lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

– Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1958, t.1, tr. 256-257.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 419-420.

Tháng 5, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Quốc Việt dặn dò những nội dung cần thiết của số báo ra ngày 19-5-1948, và việc tổ chức ngày kỷ niệm này ở những vùng công giáo và vùng địch tạm chiếm.

– Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, trước ngày 3

Nhân việc một số lớn đồng bào theo giáo phái Hoà Hảo ở Sa Đéc đã quay súng chống lại địch, trở về với hàng ngũ kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Lời kêu gọi đồng bào Cao Đài, Hoà Hảo, nói rõ thái độ của Chính phủ là “rất hoan nghênh những anh em đã tỉnh ngộ” và “Chính phủ cùng toàn quốc đồng bào đang chờ đợi để hoan nghênh những người hiện đang lầm đường theo giặc sẽ noi gương ái quốc của anh em Hoà Hảo đó”.

– Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 917, ngày 3-5-1948.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 422.

Tháng 5, ngày 4

Trả lời bức thư của ông Trần Công Tường (Bộ Tư pháp) xin ý kiến về cách giải quyết ân xá cho tù binh như thế nào, Chủ tịch Hồ Chí Minh ghi vào bức thư: “Nếu phiếu thuận và phiếu phản đối ngang nhau, thì phải do Chủ tịch Chính phủ quyết định”.

– Tài liệu của Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Đội lão du kích huyện Yên Dũng, Bắc Giang, bày tỏ lòng thương tiếc bảy vị lão du kích đã hy sinh vì nước. Thay mặt Chính phủ, Người biểu dương công trạng của các vị và nêu rõ:

“Các cụ ấy đã hy sinh, nhưng lòng yêu nước, chí quật cường, tinh thần dũng cảm của các cụ sẽ ở trong lòng tất cả đồng bào, tất cả mọi người du kích. Và tiếng thơm của các cụ sẽ giai truyền với non sông của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thống nhất và độc lập”.

Cùng ngày, Người viết thư gửi cụ Chí Tài ở huyện Hải Hậu (Nam Định). Bức thư viết:

“Tôi rất vui lòng khi được báo cáo rằng cụ đã quyên giúp cho anh em du kích 100 thùng thóc, cử chỉ của cụ rất là đáng quý, vậy tôi gửi lời khen ngợi và cảm ơn cụ. Tôi lại mong cụ kêu gọi đồng bào trong làng và tự làm kiểu mẫu trong cuộc Thi đua ái quốc này. Tôi chúc cụ mạnh khoẻ và gửi cụ lời chào thân ái và quyết thắng”.

– Báo Quân du kích, số 4, ngày 15-6-1948.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 423-425.

Tháng 5, ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 181/SL, cho phép phát hành và lưu hành trên toàn cõi Việt Nam loại giấy bạc năm hào và hai hào.

– Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, trước ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh hai lần viết thư cho ông Lê Văn Hiến, nói về việc cấp tiền cho dân quân, xét lương bổng cho các bác sĩ, tìm cách giúp cơ quan vận tải tiếp tế được mau chóng.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 340.

Tháng 5, trước ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chia buồn tới ông Enpiđích Quyrinô – Chủ tịch nước Philíppin, khi được tin Chủ tịch Rớcxa từ trần. Bức điện viết:

“Nhân danh Chính phủ và nhân dân Việt Nam và riêng tôi, xin ngài nhận chuyển cho Chính phủ và nhân dân Phi Luật Tân những lời chia buồn thành thực của chúng tôi”.

– Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 921, ngày 7-5-1948.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 426.

Giữa tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư phúc đáp cụ Phùng Lục ¹²⁾, một phụ lão cứu quốc huyện Ứng Hoà, Hà Đông (nay thuộc Hà Tây).

Toàn văn bức thư như sau:

“Kính gửi cụ Phùng Lục, phụ lão Cứu quốc Ứng Hoà, Hà Đông.

Thưa cụ,

Những vị thượng thọ như cụ là của quý vô giá của dân tộc và nước nhà.

Trong ngày chúc thọ, cụ lại miễn sự tế lễ linh đình, mà đem số tiền 500 đồng quyên vào Quỹ kháng chiến. Như thế là cụ đã nêu cái gương hăng hái kháng chiến và cái gương sửa đổi cổ tục thực hành đời sống mới cho toàn thể đồng bào noi theo.

Cháu xin thay mặt Chính phủ cảm ơn cụ và trân trọng chúc cụ sống lâu và luôn luôn mạnh khoẻ để kêu gọi con cháu ra sức tham gia công việc kháng chiến và cứu quốc.

Cháu lại kính gửi cụ lời chào thân ái và quyết thắng.

HỒ CHÍ MINH”.

– Báo Cứu quốc, số 933, ngày 20-5-1948.

– Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 427.

Tháng 5, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Lớp huấn luyện cán bộ Việt Minh ¹³⁾. Nội dung lá thư như sau:

“Hà Nội, ngày 15-5-1948

Gởi anh chị em ở Ban huấn luyện Tổng bộ Việt Minh,

Tôi muốn đến thăm các bạn, nhưng đàng xa quá. Các bạn muốn đến thăm tôi, thì đàng cũng không gần, và tôi thường đi vắng.

Vậy các bạn cố gắng làm việc giỏi. Bao giờ tiện dịp, chúng ta sẽ gặp nhau. Các bạn muốn biết ý kiến tôi về cách học hỏi, công tác. Thì tóm tắt như sau:

Học cốt để mà hành. Thí dụ như chú hoặc cô nào là cán bộ cấp huyện (cán bộ xã hay tỉnh cũng vậy) thì phải biết rõ ràng trong huyện mình cần phải làm những việc gì. Rồi cố học hỏi thảo luận kỹ càng về những việc ấy.

Mỗi người cán bộ tốt, phải thực hành mấy điều:

1. Đối với mình: phải làm đúng cần kiệm liêm chính. Mọi việc đều phải làm kiểu mẫu cho nhân dân. Phải luôn luôn cầu tiến bộ.

2. Đối với công việc: phải cẩn thận, phải có kế hoạch kỹ lưỡng. Phải có ngăn nắp, chớ bao biện, chớ hiếu danh, tự đắc.

3. Đối với dân chúng: phải tôn trọng dân chúng, học hỏi dân chúng. Phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu. Luôn luôn gần gũi dân chúng.

4. Đối với đoàn thể: phải tuyệt đối trung thành. Phải đặt lợi ích của đoàn thể (tức là lợi ích của Tổ quốc) lên trên hết, trước hết.

Mỗi ngày phải tự hỏi: Ta đã làm được việc gì có ích cho đoàn thể, chưa làm thì phải gắng làm đi.

Người cán bộ phải có tinh thần chịu khổ, chịu khó. Phải luôn luôn giữ tấm lòng chí công vô tư.

Cuộc thi đua ái quốc là dịp tốt cho các bạn trổ tài, trổ đức. Tôi mong chờ xem chú nào, cô nào, sẽ có thành tích nhiều nhất.

Chào thân ái và quyết thắng.

HỒ CHÍ MINH”.

– Tạp chí Xưa và Nay, số 64, tháng 6-1999.

Tháng 5, ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đại biểu các cơ quan trong ATK (An toàn khu) đến chúc thọ nhân ngày sinh của Người.

Cùng ngày, Người đến thăm và gặp gỡ các học viên lớp huấn luyện cán bộ Việt Minh.

Ông Vũ Kỳ, thư ký của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã ghi lại trong Nhật ký của mình một kỷ niệm về sinh nhật của Người năm nay như sau:

“Hôm đó, tôi có mời một số đồng chí về ăn cơm với Bác, nhưng có lẽ vì bận công tác đột xuất nên không ai đến được. Nghĩ sinh nhật mà để Bác phải ngồi ăn cơm một mình, tôi đánh bạo thưa với Bác:

– Thưa Bác, hôm nay cho phép cháu được ăn cơm với Bác.

Bác nheo cặp mắt hiền từ nhìn tôi, rồi tủm tỉm cười:

– Chú tự mời thì chú cứ đến.

… Trong bữa cơm hôm đó, tôi có tâm sự với Bác một số vấn đề về đoàn kết của bộ phận phục vụ. Tôi thưa với Bác:

– Cháu làm việc với Bác đã khá lâu, nhưng chưa một lần nào thấy Bác nặng lời với cháu. Thế mà chỉ có mấy anh em Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi với nhau mà thỉnh thoảng cháu lại cứ cáu gắt với anh em.

Bác vừa ăn vừa nghe tôi nói, rồi ôn tồn bảo tôi:

– Chú làm việc với Bác lâu, thì Bác làm việc với chú cũng lâu chứ, thế mà Bác có thấy bao giờ chú cáu gắt với Bác đâu!

Tôi đang ngỡ ngàng về cách đặt vấn đề của Bác thì đã nghe Bác nói tiếp, vẫn với giọng hiền từ:

– Hai bác cháu ta có gì khó khăn thì bàn bạc với nhau, cùng giải quyết, việc gì mà phải nặng lời, việc gì mà phải cáu gắt. Đó chính là do Bác tôn trọng chú, chú tôn trọng Bác. Vì vậy, chú cứ tự nghĩ xem, trong quan hệ chú đã thật sự tôn trọng anh em chưa? Theo Bác, sở dĩ chú hay cáu gắt với anh em, cái chính là do chú chưa tôn trọng anh em đúng mức.

Suy nghĩ về những lời dạy của Bác, tôi càng thấm thía. Nếu quả đúng nóng là cá tính thì tại sao chỉ nóng với cấp dưới chứ không bao giờ “dám” nóng với cấp trên?

Bữa ăn hôm ấy có thêm món chuối tiêu tráng miệng do tự tay Bác trồng. Lúc ngồi vào bàn ăn, Bác đã thân mật dặn tôi ăn cơm vừa phải còn để bụng ăn chuối tiêu. Vừa ăn chuối, Bác vừa hỏi tôi:

– Chú thấy chuối tiêu có ngon không?

– Thưa Bác, ngon lắm ạ!

– Thế Bác mời chú ăn cơm, không nói cho chú biết là sẽ có chuối tiêu ăn tráng miệng, cứ để chú ăn no căng bụng, thì lúc ăn chuối tiêu còn ngon nữa không?

– Thưa Bác, lúc đó thì bớt ngon ạ!

Bác lại tiếp tục hỏi:

– Bớt ngon mà Bác cứ bắt chú ăn, liệu chú có khó chịu không?

– Thưa Bác, khó chịu ạ!

Bác cứ dắt dẫn như thế và Bác kết luận:

– Chuối tiêu ngon, nhưng ăn không đúng lúc cũng không ngon, ăn không đúng cách lại càng không ngon. Tự phê bình và phê bình cũng vậy. Phải đúng lúc và đúng cách. Và điều quan trọng là phải biết tôn trọng lẫn nhau…”.

– Nhật ký Vũ Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

– Tạp chí Xưa và Nay, số 64, tháng 6-1999.

– Trần Đương: Những người được Bác Hồ đặt tên, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2005, tr.118-120.

Tháng 5, sau ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn Quốc hội, Chính phủ, đoàn thể, bộ đội, đồng bào trong cả nước và kiều bào ở nước ngoài, đã chúc thọ Người nhân ngày sinh.

Cuối bức thư, Người viết:

“Đồng bào yêu mến tôi, chúc thọ tôi, tôi biết lấy gì, nói gì để báo đáp lại lòng thân ái ấy? Tôi chỉ có một cách báo đáp là kiên quyết cùng đồng bào chịu cực chịu khổ, quyết cùng đồng bào kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn, quyết cùng đồng bào tranh lại thống nhất và độc lập thật sự cho Tổ quốc, quyết cùng đồng bào ra sức làm thế nào cho con cháu chúng ta bây giờ và muôn đời về sau được sung sướng và tự do”.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 436-437.

Tháng 5, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ và nói chuyện với ông Lê Văn Hiến. Về việc Nguyễn Văn Xuân sắp sửa tổ chức chính phủ bù nhìn, Người nói đại ý: Bôlaéc cần phải dựng lên một quái thai để về quảng cáo bên Pháp. Bảo Đại đã bị chúng lợi dụng cái tên. Nội bộ chúng sẽ lủng củng và chắc chắn cũng sẽ chẳng làm nên trò trống gì. Thực dân Pháp muốn lừa bịp dân ta nhưng không thể nào lừa bịp nổi.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 356.

Tháng 5, trước ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết dự thảo báo cáo về tình hình thế giới và trong nước để báo cáo trong phiên họp Hội đồng Chính phủ sẽ họp vào ngày 27-5.

– Bút tích dự thảo báo cáo. Bản chụp l­ưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 24

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc với ông Lê Văn Hiến về bản báo cáo sẽ trình bày trước Hội đồng Chính phủ do Người chuẩn bị. Xong việc, Người mời chụp ảnh chung giữa vườn tăng gia của Người bên suối.

Chiều, Người trao đổi thêm với một số đồng chí khác, rồi mời mọi người cùng ăn cơm. Trong không khí vui vẻ, Người kể chuyện ở Trung Quốc, Pháp, những mẩu chuyện vui lúc bôn ba ở nước ngoài và ân cần hỏi chuyện gia đình từng người. Vui câu chuyện, mọi người nhắc đến “chuyện riêng” của Người, Người cười: “Mình chẳng phải thần thánh gì, cũng như tất cả mọi người. Nhưng với hoàn cảnh này, còn điều kiện nào nghĩ đến gia đình”. Rồi nói tiếp: “Gia đình nhỏ không thể được thì ta cứ lo gia đình lớn đi vậy”.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 356.

Tháng 5, trước ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của báo Frères D’Armes:

Hỏi: Thưa Chủ tịch, Chủ tịch ghét gì nhất?

Trả lời: Điều ác.

Hỏi: Thưa Chủ tịch, Chủ tịch yêu gì nhất?

Trả lời: Điều thiện.

Hỏi: Chủ tịch cầu mong gì nhất?

Trả lời: Nền độc lập của nước tôi và của tất cả các nước trên hoàn cầu.

Hỏi: Thưa Chủ tịch, Chủ tịch sợ gì nhất?

Trả lời: Chẳng sợ gì cả. Một người yêu nước không sợ gì hết và nhất thiết không được sợ gì.

– Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 938, ngày 25-5-1948.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 428.

Tháng 5, ngày 25

Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh dọn lên chỗ ở mới trên một ngọn đồi con ở xóm Nà Lọm gần chân đèo Re, huyện Định Hoá, Thái Nguyên. Đây là chỗ ở thứ 20 của Người trên chặng đường trường kỳ kháng chiến.

15 giờ, Người đi họp Đảng đoàn Chính phủ, có bàn vấn đề làm lễ phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp.

Tối, trong cuộc họp với Ban vận động thi đua ái quốc, Người phát biểu ý kiến về mục đích thi đua, cách thi đua, kế hoạch thi đua và hệ thống tổ chức thi đua.

– Nhật ký Vũ Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 357.

Tháng 5, ngày 26

Từ chiều đến nửa đêm, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp của Việt Minh đoàn.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

– Sắc lệnh số 182/SL, bổ nhiệm người giữ chức Tổng thanh tra Bộ Canh nông thay ông Đào Thiện Thi được phép từ chức.

– Sắc lệnh số 183/SL, bổ nhiệm Phân khu trưởng Phân khu IV và Chính uỷ Phân khu IV.

– Sắc lệnh số 184/SL, bổ nhiệm ông Bằng Giang, đặc phái viên Bộ Tổng chỉ huy, giữ chức Liên khu trưởng Liên khu X và ông Vũ Hiền giữ chức Liên khu phó Liên khu X.

– Sắc lệnh số 185/SL, ấn định tạm thời thẩm quyền của Toà án sơ cấp và đệ nhị cấp trong thời kỳ chiến tranh.

– Sắc lệnh số 186/SL, ấn định quyền phạt các tội vi cảnh của các Trưởng ban trật tự Ty Công an và Quận trưởng công an.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 357.

– Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 27

8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh khai mạc phiên họp Hội đồng Chính phủ và đọc báo cáo trước Hội đồng. Báo cáo nêu những nhận định về tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là âm mưu mới của thực dân Pháp và bọn bù nhìn, cách đối phó của ta.

Đến nửa đêm phiên họp mới kết thúc.

– Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 358-359.

Tháng 5, ngày 28

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ.

13 giờ, Người chủ trì lễ phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp và trực tiếp đọc Sắc lệnh của Chủ tịch nước. Phát biểu tại buổi lễ, Người nói: “Nhân danh Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, trao cho chú chức vụ Đại tướng, để chú điều khiển binh sĩ làm tròn sứ mạng mà quốc dân phó thác cho”. Sau buổi lễ, Người tâm sự với mọi người, đại ý: Các cụ ta qua bao thế hệ chiến đấu cho độc lập mà không thành, nhắm mắt mà chưa thấy được dân tộc tự do. Chúng ta may mắn hơn. Nhưng còn phải bao nhiêu hy sinh cố gắng. Hôm nay việc phong tướng cho chú Giáp và các chú khác cũng là kết quả của bao nhiêu hy sinh, chiến đấu của đồng bào, đồng chí. Chúng ta phải cố gắng, phải quyết giành được độc lập, tự do cho thoả lòng những người đã mất.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

– Sắc lệnh số 190/SL, tái lập Nha Thống kê trong Bộ Kinh tế.

– Sắc lệnh số 191/SL, bổ nhiệm Giám đốc Nha Thống kê trong Bộ Kinh tế.

– Sắc lệnh số 192/SL, cấm buôn bán, chuyên chở, tàng trữ có tính chất buôn bán các xa xỉ phẩm ngoại hoá trong toàn cõi Việt Nam.

– Sắc lệnh số 193/SL, về việc thiết lập Hội đồng sản xuất kỹ nghệ của Bộ Kinh tế.

– Sắc lệnh số 194/SL, bãi bỏ Uỷ ban hộ đê Trung ương trước đây và thành lập ở mỗi liên khu, tỉnh, huyện, xã một Uỷ ban bảo vệ đê điều.

– Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 359-360.

– Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 188/SL, sửa đổi chế độ lương của công chức nhằm cải thiện đời sống và đơn giản hoá chế độ công chức.

– Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 30

Bài Vài con số hay hay của Pháp, của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh A.G., đăng trên báo Sự thật, số 94.

Bằng những số liệu cụ thể nêu rõ những thiệt hại về người và của của Pháp trong Chiến tranh thế giới thứ hai, trong thời kỳ nước Pháp bị phát xít Đức chiếm đóng, về số “Pháp gian” đã bị nhân dân Pháp trừng trị sau khi kháng chiến thành công, về những chi phí khổng lồ cho bộ máy quân sự của Pháp từ giữa năm 1946 sau khi phái phản động thắng thế ở Pháp, những bất công và tiêu cực trong đời sống xã hội Pháp…, bài báo vạch trần cái gọi là “đạo đức thanh liêm” của thực dân Pháp.

– Báo Sự thật, số 94, ngày 30-5-1948.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Trường Lục quân Trần Quốc Tuấn nhân dịp nhà trường khai giảng khoá 4. Người nêu rõ nhiệm vụ của trường “chẳng những phải cố gắng học tập kỹ thuật cho ngày càng tiến bộ, mà còn phải giữ vững và phát triển truyền thống vẻ vang của quân đội ta” và căn dặn: “Ở trường cũng phải có cuộc thi đua yêu nước. Giáo viên thì thi đua tìm cách dạy cho dễ hiểu, cho chóng tiến bộ. Học sinh thì thi đua học cho chóng, cho nhiều, cho tốt”.

Người tặng nhà trường sáu chữ: Trung với nước, hiếu với dân.

– Hồ Chí Minh với các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975, tr. 80-81.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 431-432.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của nhà báo Mỹ S.Êli Mâysi (S.Elie Massie), phóng viên Hãng International News Service. Một lần nữa, Người khẳng định: “Chiến tranh sẽ chấm dứt ngay khi nào nước Việt Nam được độc lập và thống nhất thực sự”. “Chúng tôi chiến đấu chống thực dân Pháp nhưng bao giờ cũng là bạn của nước Pháp dân chủ”.

Trả lời câu hỏi: Nếu cuộc chiến tranh lại gay go trong thời gian sắp tới thì Ngài tính sẽ trông cậy vào những sự hỗ trợ nào trong thời gian sắp tới? Người nêu rõ: “Chúng tôi bao giờ cũng trông cậy vào chúng tôi và vào cái cảm tình tích cực của các người dân chủ thế giới, trước hết của các người dân chủ Pháp”.

– Tài liệu của Bộ Ngoại giao, lưu tại Phòng Lưu trữ Bộ Ngoại giao.

– Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 429-430.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Vũ Trọng Khánh – Giám đốc Tư pháp Liên khu X, chia buồn khi biết được tin bà cụ thân sinh ông Khánh mất, biểu dương tinh thần vượt khó của anh em thẩm phán và động viên ông Khánh trước tình hình thực dân Pháp và chính quyền bù nhìn đang ráo riết dụ dỗ, lôi kéo giới trí thức.

Thư của Người có đoạn:

“Chú lo đến những việc đó, rất đúng. Thế thì những cán bộ cao cấp như chú và các vị giám đốc khác có nhiệm vụ luôn luôn giải thích và khuyên gắng các anh em tư pháp sao cho xứng đáng với nhiệm vụ thiêng liêng của mỗi người, xứng đáng với lòng tin cậy của Chính phủ, xứng đáng với lịch sử, với đồng bào, với Tổ quốc.

Ai chẳng muốn no cơm ấm áo. Nhưng sinh hoạt vật chất hết đời người đó là hết. Còn tiếng tăm xấu hay tốt, còn truyền đến ngàn đời sau…

Chúng ta có tinh thần vững vàng, tin tưởng chắc chắn thì “phú quý không dụ dỗ được ta, oai lực không doạ nạt được ta”. Mà khó khăn gì chúng ta cũng vượt qua được, việc gì chúng ta cũng làm được”.

– Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư đến cụ Bùi Bằng Đoàn nhờ góp ý kiến cho bản thảo Lời điếu cụ Nguyễn Văn Tố của Người.

Nguyên văn bức thư gửi cụ Bùi Bằng Đoàn như sau:

“Kính gửi cụ Bùi

Trưởng Ban Thường trực Quốc hội.

Thưa cụ,

Tôi muốn có một bài truy điệu cụ Tố. Nhưng nhờ người viết thì không biết nhờ ai. Tự viết lấy thì viết không được, vì xưa nay tôi chưa hề tập viết văn tế.

Vậy tôi cứ bạo dạn thảo ra đây, trình cụ xem. Nếu có thể sửa thì xin cụ sửa giùm. Nếu không thể sửa, thì ta làm văn xuôi vậy.

Khi tôi thảo xong, đọc lại, nghe khá chướng tai. Vì đối với cụ, tôi không dám giấu dốt, cho nên cứ gửi để cụ xem.

Mong kỳ hội đồng sau sẽ được gặp cụ. Kính chúc cụ mạnh khoẻ và xin cụ chuyển lời tôi hỏi thăm cụ Phan và cụ Vi.

Chào thân ái và quyết thắng

5-1948

HỒ CHÍ MINH”.

Nguyên văn Lời điếu cụ Nguyễn Văn Tố như sau:

“1. Than ôi!

Sương bay nghi ngút, sao Đẩu ám mờ.

Mây phủ mê man, Thái Sơn ngừng biếc.

Nhớ cụ xưa,

Văn chương thuần tuý, học vấn cao sâu

Thái độ hiền từ, tính tình thanh khiết

Mở mang văn hoá, cụ dốc một lòng

Phú quý công danh, cụ nào có thiết.

Đến ngày dân tộc giải phóng thành công

Thì cụ sẵn sàng ra tay giúp việc.

Giữ chức Bộ trưởng thì cụ ngày ngày gần gũi nhân dân

Đại biểu Quốc hội thì cụ luôn luôn tính bàn kiến thiết.

2. Dân ta hết sức tôn trọng hoà bình.

Giặc Pháp dã tâm nên lưu huyết.

Từ ngày toàn quốc kháng chiến nổ bùng

Thì cụ tâm tâm hô hào đoàn kết:

Lũ Tây gặp nhà là đốt, gặp của là vơ

Thấy làng thì phá, thấy người thì giết.

Non sông gấm vóc há cam lòng chịu đọa đày

Con cháu Lạc Hồng, nào để thực dân khinh miệt.

Ngày này qua tháng khác, cụ đi động viên tinh thần dân chúng khắp xa gần,

Xứ Bắc đến miền Nam, cụ đã trông thấy sức kháng chiến ngày thêm mãnh liệt.

3. Quân địch ào ào tấn công

Trong vùng cụ đang làm việc.

Chúng tra tấn cụ, cực kỳ tàn khốc, dã man.

Cụ trả lời chúng bằng một nụ cười oanh liệt.

Chúng làm hại cụ, lịch sử Pháp muôn đời thêm một vết xấu xa.

Cụ dù hy sinh, tinh thần cụ ngàn thu sẽ vẻ vang bất diệt.

Với cụ, dân tộc mất một người chí sĩ, thế giới mất một người danh nho.

Cho nên Chính phủ khôn xiết nỗi buồn rầu, đồng bào khôn xiết lòng thương tiếc.

4. Tôi kính cẩn nghiêng mình trước anh linh cụ mà hứa rằng:

Từ đây, quốc dân ta đã đồng tâm, càng thêm đồng tâm.

Chính phủ ta đã kiên quyết, càng thêm kiên quyết.

Quyết trường kỳ kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn.

Quyết tranh thống nhất, độc lập cho nước nhà Việt Nam.

Để anh linh cụ và những liệt sĩ đã hy sinh đều vui sướng ở chốn suối vàng.

Và nền dân chủ cộng hoà của đất nước sẽ vững như vầng nhật nguyệt”.

– Bản chụp công văn lưu của Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

– Tác phẩm mới, số 3, tháng 5-1990, tr. 14 – 16.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn các cụ phụ lão xã Vĩnh Đồng, châu Lương Sơn (nay thuộc huyện Kim Bôi), tỉnh Hoà Bình đã gửi biếu Người mật ong.

Bức thư có đoạn:

“Lòng thân ái của các cụ đối với tôi, khiến tôi rất cảm động. Tôi mong rằng các cụ sẽ cố gắng đốc thúc con cháu hăng hái tham gia cuộc thi đua ái quốc, làm cho mọi người đủ ăn đủ mặc và sẵn sàng giúp đỡ bộ đội và dân quân. Như thế là các cụ cũng trực tiếp tham gia kháng chiến”.

– Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Nguồn: dangcongsan.vn
Vkyno (st)