Sau ba tháng về nước, tại đầu nguồn Khuổi Nậm, Pắc Bó (huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng) Bác đã triệu tập và chủ trì hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8 (họp từ ngày 10-19.5.1941). Tại hội nghị quan trọng này, Bác Hồ và Trung ương Đảng đã thảo luận, quyết định đường lối, sách lược Cách mạng Giải phóng dân tộc, thành lập Mặt trận “Việt Nam độc lập Đồng minh hội”, gọi tắt là “Mặt trận Việt Minh” nhằm tập hợp thống nhất lực lượng cách mạng các dân tộc ở Đông Dương vì mục đích đánh đuổi Nhật, Pháp, giành nền độc lập vĩnh viễn cho Tổ quốc.

Sau hội nghị trung ương 8, Bác chỉ đạo xây dựng lực lượng vũ trang, lập căn cứ địa Cách mạng, chuẩn bị mở rộng khu giải phóng dọc biên giới, tạo hành lang thuận lợi, tranh thủ sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản, nhân dân và quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc, làm hậu thuận vững chắc cho cách mạng giải phóng dân tộc và kháng chiến chống Pháp sau này.

Một trong những họa bản của Báo Việt Nam độc lập ngày 25. 3.1945

Nhận thấy cần có công cụ và phương tiện tuyên truyền chủ trương, đường lối và sách lược cách mạng của Mặt trận Việt Minh trước mắt trong khu Cao-Bắc-Lạng mà lực lượng là nhân dân các dân tộc thiểu số, Bác Hồ đã sáng lập ra tờ báo Việt Nam Độc Lập với danh nghĩa ban đầu thuộc tổ chức Việt Minh tỉnh Cao Bằng. Cách hội nghị trung ương lần thứ 8 không đầy 3 tháng, đúng ngày 1.8.1941, tờ báo Việt Nam Độc Lập được đánh số xuất bản 101 ra mắt bạn đọc. Sau này phong trào cách mạng phát triển, căn cứ địa mở rộng, Báo Việt Nam Độc Lập trở thành cơ quan tuyên truyền, cổ động, tranh đấu của Liên tỉnh Việt Minh Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Lạng Sơn. Suốt từ khi thành lập tới lúc chuẩn bị nội dung tuyên truyền chủ trương, chính sách, tổ chức lực lượng chính trị, vũ trang giành chính quyền về tay nhân dân năm 1945, Bác Hồ trực tiếp chỉ đạo viết bài cho Báo Việt Nam Độc Lập.

Giống như thời kỳ làm Báo Le Paria (Người Cùng Khổ) ở Paris năm 1922, làm Báo Thanh Niên năm 1925 ở Quảng Châu, Tạp chí Đỏ tại Hương Cảng năm 1930; để ra được Báo Việt Nam Độc Lập năm 1941, ở Pắc Bó, Bác Hồ lại tự mình viết tin, bài, tổ chức trình bày, tạo công cụ in ấn rồi phát hành, cổ động quần chúng đọc báo, làm theo báo và vận động bạn đọc quyên góp tài chính ủng hộ báo.

Vốn có nhiều kinh nghiệm làm báo bí mật ở nước ngoài, trước khi ra Báo Việt Nam Độc Lập, Bác Hồ đã tìm hiểu trình độ văn hóa, trình độ nhận thức của bạn đọc vùng dân tộc thiểu số nhiều năm bị chế độ thực dân Pháp, hệ thống quan lang kìm kẹp, áp bức, thực hiện chính sách ngu dân, chia rẽ dân tộc, lâu nay họ chưa được giác ngộ cách mạng. Nhận thấy mặt bằng dân trí còn thấp, các vùng đồng bào thiểu số có đoàn thể cứu quốc chưa nhiều, địa hình lại chia cắt nên Bác quyết định khổ báo 20cm x 30cm để dễ dàng in ấn, lưu hành, bảo quản, phổ biến. Mỗi số chỉ in hai trang, mỗi trang đăng từ hai đến ba tin bài, bài dài nhất không quá ba trăm chữ. Bài, tin phải gọn, thông tin những vấn đề cần thiết mà người dân quan tâm, cách viết giản dị, súc tích, gần gũi với ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày của đồng bào dân tộc thiểu số. Theo Bác Hồ phải viết thế nào để cho người không được học nhiều và cả người không biết chữ khi được nghe cũng hiểu, hiểu rồi là dễ làm theo. Đại tướng Võ Nguyên Giáp khi tham gia viết bài cho Báo Việt Nam Độc Lập cũng đã có lần được Bác Hồ chỉ bảo cách viết một bài báo sao cho chính người cần vụ của mình đọc cũng hiểu.

Để có khuôn in Báo Việt Nam Độc Lập, Bác phải cùng các cán bộ địa phương lặn lội tìm kiếm trong rừng những phiến đá mềm, thớ đá mịn rồi đem về mài nhiều ngày đến lúc mặt đá phẳng lỳ, sờ tay vào cảm thấy mát lạnh thế là tạo được một khuôn in báo. Nếu in một lúc nhiều trang báo thì phải cần thêm số khuôn tương ứng số trang báo. Sau này, trong điều kiện kháng chiến chống Pháp khó khăn, nhiều địa phương, cơ quan in báo, in khẩu hiệu, truyền đơn, công văn đã học theo cách in Báo Việt Nam Độc lập, lâu dần người ta gọi là cách in ly tô. Khởi đầu cách in là họa sĩ trình bày ma két báo lên mặt đá. Bài, tin trang nào được trình bày gọn trang ấy, không chuyển tiếp trang sau. Họa sĩ thể hiện ma két theo nguyên tắc sao nguyên văn nội dung in, bài, tranh vẽ đã được duyệt vào từng cột, từng dòng. Tùy mức độ quan trọng khác nhau của tin, bài mà dùng ngòi bút sắt, mực keo viết chữ to, nhỏ, đậm, nhạt lên mặt đá. Lúc in báo hoặc tài liệu, giấy được đặt lên khuôn, người thợ dùng ru lô đã tẩm mực đẩy đi, đẩy lại nhiều lần sao cho chữ nổi lên đều trên mặt giấy là đạt yêu cầu. Vì phải in hai mặt nên trang một xong theo số bản quy định phải chờ mực khô mới in tiếp trang hai. Cách in thủ công này đòi hỏi tính kiên trì, nhẫn nại của người thợ, bởi mỗi lượt in, mặt chữ mòn dần, cạn nét, nếu muốn chữ rõ hơn, không còn cách nào khác là rửa khuôn liên tục, dùng bút sắt khơi sâu từng nét chữ trên mặt đá. Để ra được nội dung số báo sau, phiến đá khuôn in phải mài phẳng, xóa đi những dòng chữ đã khắc được viết tỉ mỉ, công phu từ số báo trước.

Báo Việt Nam Độc Lập số ra ngày 1.1.1942

Trong hoàn cảnh “cháo bẹ, rau măng”, ăn ngủ làm việc trong hang đá thiếu thốn trăm bề lại phải thường xuyên di chuyển tránh sự theo dõi, truy tìm của bọn quan lang, tay sai, mật thám Pháp, Bác Hồ và những cán bộ giúp việc vẫn bảo đảm mỗi tháng ra ba kỳ báo, mỗi kỳ hai trang báo. Từ tháng 8.1941 đến khi Bác đi Trung Quốc (tháng 8.1942), Bác trực tiếp tổ chức xuất bản tại Khuổi Nậm, Pắc Bó được trên 30 kỳ Báo Việt Nam Độc Lập với 400 bản in từ khuôn đá. Tờ báo ra đời đầu nguồn Khuổi Nậm đã phản ánh rất phong phú, cụ thể phong trào cách mạng còn trứng nước ở căn cứ địa Cao-Bắc-Lạng, Hà-Tuyên-Thái, góp phần khơi dậy, thổi bùng ngọn lửa cách mạng vốn âm ỉ cháy suốt mấy chục năm ở Việt Bắc. Dưới sự chỉ đạo và trực tiếp viết bài, tổ chức phát hành của Bác Hồ, tờ báo đã thông tin thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, Đội cứu quốc quân, nêu gương đồng bào các dân tộc Việt Bắc ủng hộ cách mạng, cách tổ chức đoàn thể Việt Minh, bài học tăng gia sản xuất, xóa mù chữ, cách xây dựng khu căn cứ, chiến khu, cách vận động binh lính người dân tộc mang súng trở về với nhân dân, với cách mạng. Những bài thơ và diễn ca nổi tiếng của Bác dưới chuyên mục Vườn văn, Hòn đá to, hòn đá nặng, Khuyên bạn thanh niên, Dân cày, Tặng cho đội tự vệ phụ nữ, Con cáo và tổ ong, Ca Việt Minh, Ca tự vệ đội, Ca người lính, Ca du kích, Ca phụ nữ, Ca sợi chỉ… đều được in trên Báo Việt Nam Độc Lập trong thời kỳ chuẩn bị lực lượng giành chính quyền về tay nhân dân. Sau ngày Bác Hồ rời Cao Bằng đi Trung Quốc, Báo Việt Nam Độc Lập được giao cho đồng chí Phạm Văn Đồng phụ trách, tiếp tục xuất bản cho tới ngày Cách mạng tháng Tám thành công với 141 kỳ. Sau ngày giành chính quyền thắng lợi, Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập, Báo Việt Nam Độc Lập được chuyển giao cho Tổng bộ Việt Minh – Cao Bằng – Bắc Cạn – Lạng Sơn chỉ đạo nội dung xuất bản. Tờ báo do Bác Hồ sáng lập từ 1941 đã làm trọn vai trò, chức năng tuyên truyền “kháng chiến kiến quốc” trong suốt những năm cả nước dồn sức người, sức của đánh thắng thực dân Pháp.

VĂN HIỀN

Nguồn: dangcongsan.vn
Vkyno (st)