Hơn 40 năm trước, có một người phụ nữ Việt Nam được báo chí phương Tây trân trọng ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ cho sự thành công của Hội nghị Paris: Bà Nguyễn Thị Bình – một trong 4 người đặt bút ký vào bản Hiệp định chấm dứt chiến tranh Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Bình và bà Bình Thanh (đeo kính),
tại cuộc họp báo ngày 5-11-1968

2 giờ chiều ngày 2-11-1968, bầu trời Paris u ám và giá lạnh, bà Bình trong bộ áo dài màu hồng sậm, khoác măng – tô xám với chiếc khăn quàng đen điểm hoa, cùng 6 anh chị em của Đoàn MTDTGPMNVN, hồi hộp bước xuống sân bay Bourget giữa đám đông người chào đón, trong đó có nhiều nhà báo. Bà bị bao vây từ bốn phía như chiếc thuyền trôi trên sông lớn, máy ảnh chớp lia lịa. Vào phòng khách danh dự, bà dõng dạc tuyên bố giải pháp 5 điểm của Mặt trận, bà Bình Thanh (Thanh Vân), dịch rõ ràng mạch lạc, nghe như giọng “đầm”. Đám nhà báo ngạc nhiên, im lặng, rồi “xung quanh chúng tôi vang tiếng bàn ghế gãy, kính vỡ loảng xoảng và cãi cọ om xòm” vì ai cũng muốn đứng gần bà Bình để ghi hình, ghi tiếng tốt hơn” – bà Bình Thanh kể lại câu chuyện ấy.

Ông Xuân Thủy (Trưởng đoàn đại biểu VNDCCH) cùng bà Bình đi trên đoàn xe bóng loáng loại DS (déesse, có nghĩa là “nữ thần”), phấp phới lá cờ nửa đỏ nửa xanh (cờ Mặt trận), có ô tô, mô tô của cảnh sát Pháp dẫn đường và hộ tống, bà con Việt kiều và người dân Paris đứng chật hai bên đường sững sờ, xúc động. Hôm sau tất cả các báo Pháp và báo của các nước phát hành ở Paris đều chạy tít lớn: “Đại diện của Việt Cộng đã đến Paris” và những lời bình rất kêu: “Việt Cộng đã thắng lớn qua cuộc đón tiếp bà Bình ở Paris”; “Bà Bình như một bà hoàng được đón như một quốc trưởng với đủ nghi thức chính quy, lại được hoan nghênh nhiệt liệt”; “Bà Bình đã làm chấn động dư luận Paris và thế giới. Cờ Mặt trận đã tung bay ở Paris! Rất tuyệt! Thật hiếm có!”. Nhiều nhà báo đeo bám đến nơi ở. Có nhà báo leo qua tường, có người đặt máy ảnh giữa kẽ hở cánh cửa để bất chợt chụp được những tấm ảnh đặc biệt của đoàn Việt Cộng, nhất là ảnh bà Bình ở biệt thự Thévent.

Ba ngày sau (5-11), Đoàn tổ chức họp báo, cuộc họp báo được coi là hiếm có. Hơn 400 nhà báo quốc tế đến dự, chứng tỏ họ rất quan tâm chú ý đến Đoàn MTDTGPMNVN, đến cuộc đấu tranh chính nghĩa của ta. Trước mắt họ là một người phụ nữ nhỏ nhắn, hiền lành, đến từ một vùng đất đang rực lửa chiến tranh, ăn nói có lý có tình. Bà Bình đã trả lời phỏng vấn các nhà báo một cách suôn sẻ hơn một tiếng đồng hồ, gây được thiện cảm với họ. Những ngày tiếp theo, bà Bình chịu áp lực khi nhiều nhà báo và các hãng truyền hình phỏng vấn riêng, nhưng vẫn tỏ ra bình tĩnh trước ánh đèn pha chiếu vào mặt.

Thời gian nghỉ giữa hai phiên họp, trong 4 năm đàm phán, bà Bình đi thăm nhiều nước để tranh thủ sự ủng hộ của họ. Tháng 4-1969, thăm Anh, một nước luôn ủng hộ Mỹ, nên các đoàn thể của MTDTGPMNVN không xin được visa vào Anh. Nhưng nay Mỹ đã phải đàm phán với Mặt trận nên Anh chịu tiếp. Chuyến thăm kết quả tốt đẹp hơn cả mong đợi. Kết thúc buổi đón tiếp long trọng, madame Bình từ trên đài cao bước xuống, đi giữa hai hàng cảnh binh bảo vệ. Giữa quãng trường Trafalgar, rừng người hô vang khẩu hiệu “Đoàn kết với Việt Nam!”, “Chấm dứt chiến tranh!”. Chuyến thăm Thụy Điển năm 1970, được đích thân Thủ tướng Olof Palme (1927-1986) tiếp và cùng madame Bình dẫn đầu cuộc biểu tình ủng hộ Việt Nam. Nữ nhà văn Sara Lidman (1923-1976) nổi tiếng ở Bắc Âu, tiếp và nói: “Chị Bình ơi, Việt Nam đang có một nền văn hóa dân tộc vô cùng quý giá…” Các nước khác bà Bình đến thăm đều được đón tiếp nồng hậu, báo chí không tiếc lời khen ngợi madame Bình-Bộ trưởng, Trưởng đoàn và cuộc chiến đấu anh dũng của nhân dân ta.

Cuối tháng 4-1969, bà về Hà Nội nhận chỉ thị mới, kết hợp thăm cha đang bệnh nặng, và được Bác Hồ dặn phải vận động nhân dân các nước ủng hộ Việt Nam. Không ngờ đó là lần cuối cùng gặp cha và Bác. Ngoài việc chuẩn bị cho các cuộc họp chính vào thứ 5 hàng tuần, các trưởng đoàn phải tiếp xúc với báo chí nhiều. Bà Bình “có những giai đoạn hầu như ngày nào cũng phải tiếp một hay hai hãng truyền hình hoặc phóng viên các báo Pháp, Mỹ, Anh, Nhật. Báo chí có thiện cảm nhất với đoàn CPCMLTCHMNVN. Mặt trận đối ngoại là một chiến trường, có thể nói đấu lý lần nào chúng ta cũng giành thắng lợi. Có nhà báo hỏi: “Có quân đội miền Bắc ở miền Nam không?” Bà Bình trả lời: “Dân tộc Việt Nam là một, người Việt Nam ở Bắc cũng như ở Nam đều có nghĩa vụ chiến đấu chống xâm lược”. Họ xoay mãi nhưng bà chỉ một cách trả lời đó, họ phải chịu.

Nhà báo hỏi: “Vùng giải phóng ở đâu?” Bà Bình dứt khoát: “Nơi nào Mỹ ném bom, bắn phá thì đó chính là vùng giải phóng của chúng tôi. Nếu không tại sao Mỹ lại phải ném bom?” Các nhà báo đều chấp nhận. Giữa năm 1971, truyền hình Pháp tổ chức cuộc họp báo ở hai đầu Paris và Washington, có 20 nhà báo tham gia, 10 người phần lớn là Mỹ bảo vệ lập trường của Mỹ, 10 người phần lớn là Pháp trung lập. Bà Bình một mình giữa các nhà báo sừng sỏ, dưới ánh đèn sáng chói đã bình tĩnh, đối đáp đàng hoàng, mạnh mẽ nhưng hòa nhã, nêu rõ thiện chí muốn tìm giải pháp chính trị chấm dứt chiến tranh. Ông Xuân Thủy gọi điện khen : “Cô rất dũng cảm.”

Khi Mỹ huy động nhiều máy bay B52 ném bom Hà Nội, ai cũng hồi hộp, lo lắng. Bà Bình được gọi về. Giữa đêm 30-12-1972 về đến Hà Nội, bà đi thăm phố Khâm Thiên bị B52 tàn phá tối 26-12 với nỗi căm giận kẻ thù tàn bạo; thăm hai đứa con nhỏ thương yêu, sống xa mẹ nhiều năm, sơ tán ở thị xã Hưng Yên. Ngày 21-1-1973, trở lại Paris, bà Bình mở ngay cuộc họp báo, tuyên bố: “Chỉ có một nước Việt Nam, chỉ có một dân tộc Việt Nam và Chính phủ lâm thời là đại diện của nhân dân miền Nam!” Hãng AFP mô tả: “Bà Bình mặc áo dài truyền thống của Việt Nam bằng lụa vân màu xanh lá cây, trông rất thoải mái. Đôi lúc madame nở nụ cười làm khuôn mặt càng rạng rỡ, trả lời các nhà báo rõ ràng khúc chiết, làm cho người ta có cảm giác đứng trước một quý bà đầy bản lĩnh, đầy tự tin.” Ngày 27-1-1973, họp phiên chính thức ký kết “Hiệp định về chấm dứt chiến tranh Việt Nam”. Phóng viên hãng AP của Mỹ mô tả Trung tâm hội nghị Kléber tràn ngập biển người và cờ Việt Nam, cờ Mặt trận, hô vang khẩu hiệu chống Mỹ và ngụy khi ngoại trưởng Rogers và ngoại trưởng chính quyền Sài Gòn Trần Văn Lắm đến. Họ tung hô ngoại trưởng Nguyễn Duy Trinh và Nguyễn Thị Bình: “Hoan hô Việt Nam dân chủ cộng hòa! Hoan hô Chính phủ cách mạng lâm thời!”. Mỗi vị ký vào 32 văn bản của Hiệp định. Phóng viên UPI của Mỹ trang trọng viết: “Buổi lễ ký kết hòa bình ở Việt Nam diễn ra trong khung cảnh huy hoàng tráng lệ của thế kỷ 19 và những biện pháp an ninh nghiêm ngặt nhất mà thế kỷ 20 có thể tạo ra. Bốn ngoại trưởng, 2.000 cảnh sát và an ninh bảo vệ nghiêm cẩn”.

Phan Thu Hương
daidoanket.vn