45 năm vụ thảm sát Sơn Mỹ (16-3-1968/16-3-2013)

QĐND – Sơn Mỹ những ngày tháng Ba.

Cánh đồng lúa đang thì con gái, xanh mướt. Dòng mương thẳng tắp, rì rầm chảy bên hàng dừa cao vút. Sau Tết, hương xuân vẫn lưu giữ ở mấy chậu cúc vàng trước sân; vạt hoa xuyến chi tim tím vương vấn men các đường thôn. Trước một ngôi nhà nhỏ, ông lão tóc bạc phơ vít cành, hái trái ổi to mọng cho cô cháu gái yêu váy hoa rực rỡ. Sơn Mỹ hiền hòa, bình yên ngỡ như không hề có cuộc thảm sát kinh hoàng của quân đội Mỹ thuộc Lữ đoàn 11, Sư đoàn bộ binh số 23 với 504 người dân vô tội ngày 16-3-1968.

Về Sơn Mỹ-Tịnh Khê (Sơn Tịnh, Quảng Ngãi), tôi gặp những người sống sót sau buổi sáng đẫm máu đó. Họ ở tại địa phương và từ các nơi về. Thời gian ngỡ đã trôi, vậy mà chưa ai quên quá khứ hãi hùng.

Ông Phạm Thành Công giới thiệu chiếc giếng ông Trương Thơ bị lính Mỹ ném xuống và bắn chết.

Ở xóm biển xã Cà Ná, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận có một người phụ nữ tên là Lương Thị Tranh đầu tắt mặt tối bán cá kiếm sống nuôi đàn con 8 đứa. Vậy mà nhiều đêm khi nhớ về thân phận côi cút của mình, chị lại khóc. Vẻ thất thần còn hằn sâu trên đôi má khắc khổ, chị kể: “Hôm đó pháo bắn dọn đường ghê lắm, rồi Mỹ trên trực thăng nhảy xuống. Mẹ bảo: “Ba đứa qua bên bác Lưu, còn mẹ, bé Điệp, cu Đen (lúc này mới được một tháng), dì Út ở nhà”. Đám lính Mỹ đến trước miệng hầm gọi ba anh em chúng tôi lên. Anh Hải bị chúng bắn vào đầu, vỡ óc, em Thành khóc bị chúng lia một băng. Tôi cũng bị dính đạn ngã sấp. Chúng ném cả ba xuống hầm. Khát nước quá, tôi bò lên, thấy bóng người, chúng lại quăng lựu đạn sập luôn miệng hầm. Lưng tôi cắm đầy mảnh, mặt mũi tay chân đều bị thương. Đến chiều, anh Lợi con bác Lưu thấy tôi còn thở, mừng quá bế sang cho ba tôi. Lúc này tôi mất nhiều máu quá bất tỉnh, trời lại tối hay quá hoảng loạn vì 6 mẹ con tôi đã chết hết nên ba tôi và anh Hùng, con ông bác, bó tất cả vào mấy mảnh chiếu và đào hố chôn. Khi hắt đất vào huyệt, chắc trúng mảnh, tôi đau đớn khóc lên, ba mới bế tôi đi lên bệnh viện Quảng Ngãi cứu chữa. Hàng tháng trời, tôi mới lành, cái sẹo sau lưng vẫn còn một vệt dài. Hai cha con tôi ở Nghĩa An, ba đi biển nuôi tôi, rồi bị chìm ghe, chết mất xác. Tôi lang bạt vào Ninh Thuận với ông chú. Cuộc sống túng thiếu, quê hương cũng không còn ai nên tôi chỉ về vài lần. Quên đi thì thôi. Nhắc đến lại đau lòng quá chừng…”.

Cùng con chú bác với Lương Thị Tranh, nhưng Lương Văn Hạnh sống sót nhờ sự nhanh nhẹn và dũng cảm. Năm đó, Hạnh mới 13 tuổi, có 6 anh em. Cha mẹ cậu bảo các con chia làm hai hầm để tránh “chết chùm”. Vậy mà cũng không thoát. Hầm nhà ông Rạng mà Hạnh và ba đứa em đang nấp có mẹ con chị Phụ bồng con gái 1 tuổi. Chị Phụ thấy bà Một đã bị lựu đạn ném vào tan thây nên ôm con chạy trốn. Nhưng mới đến hè đã bị đạn găm vào lưng, đứa con ngã theo, khóc thét. Cả hai sau đó bị chúng dùng tranh đốt cháy đen. Thấy cảnh rùng rợn, Hạnh vọt lên khỏi hầm chạy ngoằn ngoèo qua nỗng cát. Chúng dùng đủ loại súng bắn theo. Đạn tiểu liên, M79 bay vèo vèo bên tai. Bắp chân trái nát băm chỉ còn ống quyển, cổ tay trái cũng găm mảnh. Một viên khác làm bay vành tai trái. Nhưng nhờ sức trẻ, cậu đã may mắn sống sót, nhưng ba đứa em và mẹ không còn.

Ông Phạm Thuận (áo trắng) chỉ tên 11 người thân trong khu mộ tập thể. Ảnh: HỒNG VÂN.

Anh Võ Cao Đức hiện làm ở Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ngãi cũng có ba đứa em bị chết trong vụ thảm sát. Anh cho biết, hôm đó, ba má anh không có nhà. Anh dắt chúng đi nấp hầm nhà bà Thi cùng hai đứa con Trương Hiếu, Trương Lợi của bà. Bọn chúng ném lựu đạn vào hầm. Xác bà Thi bay lên từng mảnh. Bọn trẻ khóc ré. Lính Mỹ tiếp tục ném. Cuối cùng chỉ còn Đức và Lợi sống sót, mình đầy mảnh đạn. Hai anh em động viên nằm im. Nhưng rồi khát không chịu được, Lợi bò lên. Hầm sập, chỉ còn một lỗ nhỏ đủ chui cái đầu ra. Thấy có bước chân người đi tới, Lợi mừng quá: “Bác ơi! Cứu con”. Người được gọi “bác” là một tên Mỹ chưa mất tính người như đồng loại. Anh này ra hiệu im lặng và lấy báng súng đẩy Lợi vào hầm. Hai anh em nằm đến chiều thì được cha mình về cứu.

Đại tá Võ Cao Lợi người sống sót từ Sơn Mỹ, cũng là nhà viết sử. Anh cho biết: “Lấy cớ đây là “làng đỏ”, “căn cứ Việt Cộng”, Đại đội C, Tiểu đoàn 1, Trung đoàn 4, Lữ đoàn Bộ binh số 11, Sư đoàn Bộ binh số 23, đã đổ bộ vào Sơn Mỹ. Tại xóm Khê Hội, thuộc Cổ Lũy (Mỹ Lai 2), lúc này khoảng 7 giờ 30 phút, tôi đang nấp trong hầm thì má tôi bảo chạy ra rừng dừa nước cho chắc. Tôi nghe tiếng nổ chát chúa, từng cột khói cuồn cuộn bốc lên. Chừng 5 giờ chiều, tôi mò về. Một cảnh tượng khủng khiếp diễn ra trước mắt. Người chết dưới hầm, miệng hầm, trong nhà, la liệt. 18 người bà con nội tộc tôi bị chết hết, trong đó có có mẹ, chị dâu và cháu tôi. Thương cho chị dâu chết trong tư thế tay ôm chặt con trai 5 tháng tuổi vào lòng. Cháu Tô, chiếc áo đen sẫm vì máu đã khô cứng từ mẹ. Qua bà con kể lại, tôi được biết, tại xóm Khê Thuận, nhà bà Đốc có 9 người đang ăn cơm sáng thì 8 người bị giết chết. Cụ Trương Thơ, 72 tuổi bị lính Mỹ bắt, vặt râu thả xuống giếng rồi dùng súng bắn. Tấm ảnh chiếc giếng nhà cụ và mô hình giếng bằng bê tông hiện đang lưu giữ tại Bảo tàng Sơn Mỹ. Chúng dùng trực thăng và lính bộ binh bao vây không cho người dân nào ra khỏi làng. Hễ thấy vật di động là bắn đại liên, rốc-két trên trực thăng tiêu diệt bằng hết. Tàn bạo và đẫm máu nhất là chúng bắt từng tốp 30, 40 người đến con mương cuối xóm rồi xả súng. Hơn 170 xác người chồng chất lên một đoạn kênh chưa đầy 20m. Ở gốc cây gòn giữa xóm, gần nhà ông Nguyễn Nhiều, hơn 30 chị em trong đó có em mới 12, 13 tuổi bị lính Mỹ hãm hiếp trước khi giết hại. Chỉ trong buổi sáng, 504 người dân Sơn Mỹ trong đó có 407 người ở xóm Khuê Thuận và 97 người Khê Hội không còn biết đến ánh mặt trời. Số sống sót chỉ trên đầu ngón tay”.

Du khách nước ngoài tại Bảo tàng Sơn Mỹ. Ảnh: HÀ VY.

Ở xóm Khê Thuận, thôn Tư Cung, nhà ông Đạt có 11 người, ông Hòa có 7 người chết trong vụ thảm sát. Giữa cánh đồng lúa, ngôi mộ chôn chung 32 nạn nhân với màu vôi trắng như một vết thương nhức nhối. Những ngôi mộ chôn chung như thế này ở Khê Thuận không ít. Nhiều du khách đã đến đây. Theo ông Hòa kể, mới chiều qua, một người Mỹ tự phóng xe máy đến hỏi đường bằng tiếng Việt, đặt bánh trái bên mộ và ngồi lặng thinh rất lâu. Ông Hòa nhận định, chắc là người Mỹ đã từng có mặt trong vụ thảm sát 45 năm trước.

Giám đốc Bảo tàng Sơn Mỹ Phạm Thành Công có gương mặt rặt chất nông dân, lúc nào cũng đượm buồn. 45 năm trước, mẹ và 4 anh chị em của anh đã chết. Anh may mắn được mẹ đẩy vào sát trong hầm nên chỉ bị thương. Ba anh là cán bộ (sau này đã hy sinh) về tìm và bàng hoàng khi thấy vợ con không còn nhận ra hình dạng. Nấm mồ chung cho 5 người để đến bây giờ anh chỉ còn biết thắp chung một nắm hương. Chữa lành vết thương, rồi đi chiến đấu, từng lập công, được đi báo cáo “tuổi nhỏ chí lớn” tại 7 nước XHCN. Làm ở Huyện đoàn rồi duyên nợ gắn với Bảo tàng hơn 20 năm nay. Anh kể rằng, cách đây 5 năm, Đài Truyền hình An Gia-gi-ra (Aljajeera) có mời anh gặp gỡ với một cựu binh Mỹ. Khi biết đó là người đã từng tham gia vụ thảm sát, phản xạ đầu tiên của anh là lập tức đứng lên, căm giận. Nhưng rồi anh đã lấy lại bình tĩnh và đối thoại với tên này suốt 3 tiếng đồng hồ. Anh Công nói rằng, anh nghe tin tên Trung úy Uy-li-am Cô-ly (William Laws Calley), kẻ chỉ huy vụ thảm sát đã xin lỗi trên báo chí, nhưng chỉ khi nào ông ta đến đây, nói trước đồng bào, người Sơn Mỹ mới chấp nhận lời xin lỗi đó.

Bảo tàng Sơn Mỹ có dáng dấp kiến trúc theo kiểu nhà mồ của Nga. Sau giải phóng, ngôi nhà cấp 4 lưu giữ hình ảnh về Sơn Mỹ đã được xây dựng. Nhưng phải đến năm 2003 sau khi Bộ VH-TT thông qua đề án, với duyệt chi 11,7 tỷ đồng thì khu chứng tích hiện nay mới được đưa vào sử dụng. Có 202 hiện vật với nhiều hiện vật gốc về cuộc thảm sát đã được trưng bày tại đây, trong đó có bằng chứng nhận huân chương của Chính phủ Mỹ tặng cho Chuẩn úy Hiu Tom-xơn (Huge C. Thompson), phi công và chuyên gia súng máy Lô-ren-xơ Côn-bơn (Laurence Colburn) nhờ hai người này đã ngăn cản đồng đội và đưa đi cấp cứu một số người dân bị thương. Hai ông này đã qua đây gửi tặng cho bảo tàng nhân kỷ niệm 30 năm vụ thảm sát. Có 5 bộ phim truyện và tài liệu về Sơn Mỹ được trình chiếu hằng ngày cho khách tham quan. Riêng bộ phim được chờ đợi nhất “Những bức thư từ Sơn Mỹ” của đạo diễn Lê Dân quay cả tháng tại đây đang trong giai đoạn hậu kỳ, dự kiến sẽ được chiếu trước kỷ niệm 45 năm. Khách tham quan tỏ vẻ ngạc nhiên khi xem 15 loại vũ khí, đạn được quân Mỹ dùng để giết hại đồng bào Sơn Mỹ. Theo người thuyết minh, có được số hiện vật này là nhờ sự giúp đỡ của Bộ tư lệnh Quân khu 5. Năm 2012, đã có 46.000 người từ 73 quốc gia đã đến đây. Có ngày đông đến 600 người. Nhiều phụ nữ đã ngất xỉu khi xem các hình ảnh được trưng bày. Một người Mỹ đã nói rằng họ không nghĩ con em họ qua Việt Nam lại gây tội ác tày trời đến thế.

Theo Giám đốc Phạm Thành Công, dự kiến sẽ có 3000 người dự lễ kỷ niệm 45 năm vụ thảm sát do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch của Quảng Ngãi tổ chức. Nhiều trường học, ban ngành, đoàn thể của tỉnh và cả nước đã đăng ký về dự, đó là chưa kể 16.000 người dân Tịnh Khê sẵn sàng tham gia buổi lễ. Nhân dịp này, Bảo tàng Sơn Mỹ phối hợp với Bảo tàng Tội ác chiến tranh tại Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức triển lãm hình ảnh tội ác chiến tranh trên thế giới, ngay khuôn viên khu chứng tích; biểu diễn văn nghệ với những bài hát về Sơn Mỹ, dàn dựng các hoạt cảnh về thảm sát Sơn Mỹ để người xem có thể hình dung về vụ thảm sát năm xưa.

Quá nhiều nước mắt chảy ở Sơn Mỹ trong đạn lửa và cả bây giờ khi đất nước hòa bình. Sơn Mỹ vẫn chưa nguôi thổn thức dù 45 năm đã trôi qua.

HỒNG VÂN
qdnd.vn