14:25 | 09/12/2008

(ĐCSVN) – Cách đây 60 năm, thể hiện khát vọng cao cả của loài người, Liên hợp quốc đã thông qua bản Tuyên ngôn nhân quyền toàn thế giới. Tuy đã hàm chứa nhiều giá trị về quyền con người nhưng cả 30 điều luật quốc tế trong bản tuyên ngôn này lại chưa phản ánh được một vấn đề rất hệ trọng là quyền con người trong một trạng thái môi trường thích hợp và trong một hình thức thích hợp. 

Thế nhưng cách đây vừa tròn 63 năm, nghĩa là trước khi có Tuyên ngôn nhân quyền toàn thế giới 3 năm, tiếp thu và vận dụng sáng tạo tư tưởng nhân quyền trong Tuyên ngôn độc lập 1776 của Mỹ và tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp 1791 và nhất là tư tưởng cách mạng và khoa học trong học thuyết Mác-Lênin, Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hoà đã long trọng tuyên bố một khát vọng lớn của mọi quốc gia dân tộc: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do. Đây thực sự là một cống hiến vô giá của dân tộc Việt Nam trong việc phát triển tư tưởng nhân quyền: khi khẳng định những quyền cơ bản của con người phải gắn chặt với quyền được sống trong độc lập, trong hoà bình, trong môi trường sinh thái trong lành.

Từ lịch sử cuộc đấu tranh giành độc lập ở Mỹ 1776, cuộc cách mạng lật đổ chế độ phong kiến ở Pháp năm 1789 và lịch sử cuộc đấu tranh cách mạng giành độc lập tự do cho dân tộc Việt Nam, Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam đã rút ra một kết luận lịch sử: quyền con người cho dù được gọi là quyền tự nhiên không phải tự nhiên mà có, không từ trên trời rơi xuống, càng không phải do các lực lượng thống trị ban phát mà phải do mỗi con người và mỗi dân tộc ý thức được và đấu tranh giành và giữ vững các quyền đó. Chân lý này đã được thể hiện trong đoạn kết của Tuyên ngôn Độc lập của Việt Nam: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do độc lập, và sự thật đã trở thành nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy”.

Chúng ta đã chứng kiến một sự thật lịch sử là: Những quyền cá nhân mà các cuộc cách mạng tư sản đem lại là bước tiến quan trọng về dân chủ và nhân quyền của nhân loại nhưng các dân tộc thuộc địa lại không được hưởng các quyền này. Muốn giành được tự do, hạnh phúc, các dân tộc thuộc địa phải tự mình đứng lên đánh đổ bọn đế quốc, thực dân giành lại độc lập dân tộc và chủ quyền quốc gia. Độc lập dân tộc tuy không trực tiếp đem lại quyền lợi cho cá nhân nhưng nó là tiền đề, điều kiện cơ bản, là trạng thái, môi trường thích hợp, quan trọng nhất để đảm bảo cho các quyền và tự do của mỗi cá nhân.

Cách mạng tháng 8/1945, thắng lợi của hai cuộc kháng chiến đánh thắng 2 tên hung nô của thế kỷ 20 là thắng lợi của tư tưởng nhân quyền cao cả mà dân tộc Việt Nam là chiến sỹ tiên phong, là thắng lợi của ý chí hoà bình, độc lập và phẩm giá con người, là thắng lợi của lương tri nhân loại. Việt Nam có quyền tự hào là chiến sỹ tiên phong trong cuộc đấu tranh giành và bảo vệ quyền con người được sống trong độc lập, hoà bình và nhân phẩm.
Đi vào sự nghiệp xây dựng đất nước từ thực tiễn cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát triển, cụ thể hoá một bước tư tưởng nhân quyền khi Người chỉ rõ: Nước độc lập rồi mà nhân dân còn nghèo khổ thì độc lập không có ý nghĩa gì. Thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh, trên 20 năm tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước theo định hướng XHCN, với những thành tựu có ý nghĩa lịch sử trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế xã hội, văn hoá, an ninh, quốc phòng, đối ngoại chúng ta đã hiện thực hoá một bước rất quan trọng các quyền con người và quyền công dân trên cả bình diện pháp lý và hiện thực.

Trong lĩnh vực chính trị chúng ta đã đổi mới và hoàn thiện một hệ thống chính trị của dân, do dân, vì dân: Xây dựng hệ thống pháp luật nhằm đảm bảo về mặt nhà nước các quyền con người và quyền công dân.

Một ví dụ nhỏ nhưng chứng minh sinh động cho thành tựu này, năm 2006 Quốc hội nước ta đã thông qua Luật phòng chống HIV/AIDS, trong luật có điều quy định về quyền và nghĩa vụ của những người nhiễm HIV/AIDS. Với luật này càng làm nổi bật bước phát triển lớn và sâu rộng việc hiện thực hoá về mặt pháp lý và thực tế bảo vệ quyền con người.

Đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng và thực hiện ngày một tốt hơn thiết chế dân chủ để cụ thể hoá một bước quan trọng quyền làm chủ đại diện, làm chủ trực tiếp và làm chủ tự quản của nhân dân.

Trên lĩnh vực kinh tế, bằng đường lối phát triển nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường định hướng XHCN, nền kinh tế nước ta đã tăng trưởng liên tục với tốc độ khá cao. Tiềm lực kinh tế của đất nước tăng đáng kể, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được cải thiện rõ rệt, từ vấn đề ăn, mặc, ở, đi lại, chữa bệnh đến việc học tập của nhân dân. Chiến lược xóa đói giảm nghèo đã phát huy được sức mạnh của cả nhà nước, của các đoàn thể, của từng địa phương và của cả quốc tế nên chúng ta đẩy lùi diện đói nghèo từ 60% trước đổi mới nay chỉ còn 12%.

Chặng đường qua, nhà nước ta, nhân dân ta không chỉ phấn đấu hiện thực hóa ngày một tốt hơn các quyền con người và quyền công dân trên đất nước ta mà còn chủ động tích cực tham gia và thực hiện nghiêm chỉnh các công ước về nhân quyền của liên hợp quốc như:

– Ngăn ngừa, trừng trị tội ác diệt chủng (6-1981)
– Loại trừ và trừng phát Apácthai (6-1991)
– Loại trừ mọi hình thái phân biệt chủng tộc (6-1981)
– Loại trừ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ (2-1982)
– Về các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa (9-1982)
– Về các quyền chính trị và dân sự (9-1982)
– Quyền về trẻ em (9-1982)

Bên cạnh những thành tựu, những bước phát triển quan trọng về mặt nhận thức, lý luận và việc thực hiện quyền con người trên cả phương diện pháp lý và thực tiễn, chúng ta cũng còn không ít hạn chế, bất cập và khuyết điểm trên lĩnh vực này. Chúng ta cần tổng kết nghiêm túc vấn đề này để phát triển lý luận, hoàn thiện thể chế, tổ chức thực tiễn ngày một tốt hơn quyền làm chủ của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực.

Hiện nay đâu đó có một số tổ chức cá nhân phê phán chúng ta vi phạm dân chủ nhân quyền. Về cơ bản và tổng thể các loại ý kiến đó là xuyên tạc, vu cáo, với ý đồ can thiệp vào nội bộ của ta, phá hoại sự ổn định công tác của nước ta. Về vấn đề này chúng ta cần kiên định quan điểm: quyền con người là giá trị chung của nhân loại. Quyền con người trong thời đại ngày nay phải gắn với độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia. Bảo đảm quyền con người cho dân tộc ta phải dựa trên bản chất của chế độ xã hội, đặc thù về cộng sản và văn hóa của dân tộc. Chúng ta không chấp nhận sự áp đặt mô hình dân chủ nhân quyền của nước ngoài cho Việt Nam.

Những khác biệt nào đó về quyền con người giữa các quốc gia dân tộc chỉ có thể được giải quyết trên nguyên tắc đối thoại, bình đẳng, tôn trọng chủ quyền quốc gia, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Chúng ta đã tổ chức đối thoại nhân quyền với EU, Mỹ, Australia… Đối với chúng ta quyền con người, cũng như quyền công dân, quyền phải đi đôi với nghĩa vụ. Không thể hiểu nhân quyền chỉ có quyền tự do mà không có trách nhiệm và nghĩa vụ.

Trong Luật nhân quyền quốc tế, cũng như luật quốc gia, trách nhiệm của tất cả mọi người là phải tuân thủ pháp luật, phải chấp nhận sự hạn chế nào đó vì lợi ích của xã hội và của người khác. Nhiệm vụ của công tác tư tưởng đối với việc thực hiện luật nhân quyền là phải tăng cường tổng kết thực tiễn phát triển lý luận về quyền con người, bổ xung, hoàn thiện đường lối, chính sách về quyền con người, hướng dẫn và động viên thực hiện có hiệu quả thực hiện trên thực tế quyền con người, quyền công dân và đấu tranh bác bỏ kịp thời mọi luận điệu xuyên tạc vu cáo chúng ta về vấn đề dân chủ nhân quyền.

PGS.TS Đào Duy Quát
Chuyên gia cao cấp Ban Tuyên giáo TW
Tổng Biên tập Báo điện tử ĐCS Việt Nam
dangcongsan.vn