QĐND – Ngày 1-7-2010, tại Phòng Công nghiệp-Thương mại Tatarxtan đã khai mạc Phân hội của Hội Hữu nghị Liên bang Nga-Việt Nam ở nước Cộng hòa tự trị này. Ông Rinat Ibraghimốp đã được cử giữ chức Chủ tịch. Đây là người đã từ lâu gắn bó mật thiết với nước ta, từng làm nghĩa vụ quốc tế ở Cam-pu-chia và Việt Nam.

1. Khi tiếp xúc với con người thông thạo tiếng Việt và tiếng Anh như tiếng mẹ đẻ, biết cả tiếng Trung Quốc và tiếng Pháp này, ít người tin rằng ông ta sinh ra từ làng quê Mamasi, huyện Cumô của nước Cộng hòa Tatarxtan trong Liên bang Nga.

Ông thường bộc bạch cởi mở với bạn bè: “Tôi xuất thân từ một gia đình nông trang viên. Bố cũng như ông nội tôi là người rất ham hiểu biết: Thích đọc sách báo, văn thơ. Năm 1972, sau khi tốt nghiệp phổ thông, tôi vào học Trường Thông tin liên lạc-Kỹ thuật điện ở thành phố Cazan, thủ phủ của nước Cộng hòa chúng tôi. Đầu năm 1980, tôi làm hiệu thính viên chính cho các đội bay của Nhà máy Hàng không Ke-me-rô-vô, học nâng cao chuyên môn ở tuyến hàng không quốc tế Sê-rêmen-che-vô-2. Năm 1984, tôi được cử tới Cam-pu-chia với cương vị hoa tiêu-điện báo viên của tổ hợp ngoại thương “Xuất khẩu hàng không” của Liên bang. Tại đây, tôi bắt đầu tìm hiểu, làm quen với người Việt Nam-những cán bộ, chiến sĩ Quân tình nguyện đã sang giúp nhân dân Cam-pu-chia lật đổ chế độ diệt chủng Pôn Pốt – Iêng-xa-ri đem lại cuộc sống tự do cho người dân nước này. Tôi bắt đầu học tiếng Việt, điều rất cần thiết để thực thi nhiệm vụ quốc tế của mình…”.

Tại Phnôm Pênh, Rinat cùng các cán bộ và chiến sĩ Xô-viết và Quân tình nguyện Việt Nam làm nhiệm vụ bảo vệ sân bay, mạch máu giao thông và trụ sở các đoàn ngoại giao trong những năm Cam-pu-chia vừa thoát khỏi chế độ diệt chủng của Khơ-me Đỏ. Tại đây, Rinat kết thân với các bạn Việt Nam, cùng làm việc và tích cực học tiếng Việt, tìm hiểu phong tục tập quán cũng như nền văn hóa của hai đất nước Việt Nam, Cam-pu-chia. Chẳng bao lâu anh đã làm phiên dịch tiếng Việt cho đoàn công tác của Liên Xô tại đây.

Ông Rinat Ibraghimốp thời học tập ở TP Hồ Chí Minh. Ảnh do nhân vật cung cấp.

Do Rinat là một đảng viên trẻ, lại nhanh chóng học được tiếng Cam-pu-chia nên Đảng ủy Đại sứ quán Liên Xô ở nước này đã cử anh trực tiếp làm việc với thanh niên Cam-pu-chia, giải thích tuyên truyền cho họ về con đường đi tới tương lai tươi sáng của đất nước này. Về sau, ông kể lại với mọi người: “Những người tôi tuyên truyền đa phần là nông dân nghèo mù chữ. Chúng tôi làm việc nhiều, đi nhiều miền quê, gặp gỡ nhiều dân nghèo, giải thích rõ cho họ thông hiểu phải làm gì, làm thế nào để vượt qua nghèo đói, xây dựng cuộc sống mới, bảo vệ đất nước. Tôi mau chóng thấy quý yêu hai dân tộc, hai đất nước Việt Nam và Cam-pu-chia. Và tôi đã đi sâu tìm hiểu về họ. Nhưng một người làm hoa tiêu – điện đài hàng không như tôi thì làm thế nào để thực hiện được ý nguyện của mình? Thật may mắn cho tôi. Những người bạn mới – một số sinh viên đại học, những nhà Phương Đông học tương lai của đất nước Xô-viết thực tập tại đây và Việt Nam đã mách bảo cho tôi. Và đây cũng là khởi đầu bước ngoặt của đời tôi…”.

Được các bạn mách bảo, năm 1986, Rinat Ibraghimốp đã xin được chuyển ngành để học tập ở Khoa Phương Đông học theo nguyện vọng thiết tha của anh. Rinat đã bay về thành phố Ke-me-rô-vô, nơi vợ và hai con trai đang đợi mình. Ở đây, anh được biết chỉ có hai trường là Đại học Tổng hợp Mát-xcơ-va và Lê-nin-grat (nay là Xanh Pê-téc-bua) mới có Khoa Phương Đông học. Nhưng ở trường đại học thứ nhất chỉ nhận học viên có đăng ký hộ khẩu ở Thủ đô nên Rinat đã tới Lê-nin-grat, nơi có Khoa Phương Đông học mạnh nhất nước. Thật may mắn: Anh đã thi được vào khoa này với số điểm xuất sắc, đăng ký học 4 ngoại ngữ: Trung, Việt, Anh và Pháp, còn tiếng Khơ-me thì học thêm. Nguyện vọng thiết tha và ý chí quyết tâm đã giúp Rinat đạt kết quả xuất sắc, tốt nghiệp với tấm “bằng đỏ”.

2. Năm 1989, Rinat Ibraghimốp tới TP Hồ Chí Minh thực tập tại Trường Đại học Tổng hợp. Về sau, ông tâm sự cởi mở: “Đó là những năm tháng tuyệt vời nhất của đời tôi. Chỉ có lúc đó tôi mới thực hiểu sâu sắc rằng thật đáng buồn cho những ai khi muốn tìm hiểu về một đất nước mà không biết tiếng nước đó. Không phải vô cớ mà các thầy giáo thường khuyên chúng tôi: “Cần phải đi khắp thành phố, luôn luôn tiếp xúc với dân chúng”. Ở Hà Nội, tôi có rất nhiều bạn bè tốt, người Việt cũng như các nhà Việt Nam học tương lai từ Học viện Quan hệ quốc tế Mát-xcơ-va và Viện Các nước châu Á và châu Phi. Trong số đó có Ghê-na-đi Bez-đet-cô, hiện là Tổng lãnh sự Nga ở TP Hồ Chí Minh. Người Việt Nam đối xử rất tốt với mọi công dân Xô-viết sống và làm việc ở đây. Đó là điều ghi sâu mãi trong lòng tôi…”.

Tại TP Hồ Chí Minh cũng như về sau làm việc ở Hà Nội, Rinat Ibraghimốp mau chóng trở thành “người nhà” dù chỉ có 2 năm đi tập sự và “ba cùng” với dân chúng nơi đây. Ông nhớ lại những kỷ niệm “đầy ắp trong lòng”: “Những hôm rỗi việc, tôi thường cùng các bạn Việt Nam đi uống bia hơi. Quán bình dân nhưng lịch sự hơn ở chúng ta nhiều bởi những cái bắt tay và nụ cười chân tình. Bia ngon tuyệt, còn người phục vụ thì lịch sự, vui vẻ…”.

Năm 1990, sau khi kết thúc khóa thực tập, Rinat Ibraghimốp đã được Trường Đại học Tổng hợp TP Hồ Chí Minh nhận làm nghiên cứu sinh. Ông vui sướng cầm giấy mời của trường đến Phòng Quan hệ quốc tế Trường Đại học Tổng hợp Lê-nin-grát “Thật là một hạnh phúc bất ngờ – Rinat Ibraghimốp nhớ lại – Lúc đó một vị chưa ai biết tên tuổi, nhưng trẻ trung đầy năng động và thông minh, làm việc ở Ủy ban nhân dân thành phố, đã quyết định cho tôi đi. Ông còn nói rằng, đó là một dịp may hiếm có cho tôi, hãy chớp lấy thời cơ. Người đó là Vla-đi-mia Pu-tin. Về sau, khi đã thành một nguyên thủ quốc gia, ông đã cử tôi sang làm việc với Việt Nam”.

Trong thời gian nghiên cứu, Rinat Ibraghimốp coi TP Hồ Chí Minh và Hà Nội như quê hương thứ hai của mình. Ông nghiên cứu quan hệ kinh tế Việt Nam – Cam-pu-chia. Do trước đây đã cố gắng đi sâu tìm hiểu về hai đất nước và hai dân tộc này nên ông nhanh chóng đạt được kết quả tốt trong một thời gian ngắn. Thế nhưng, từ sau ngày Liên Xô tan rã, ông cùng 35 nghiên cứu sinh và sinh viên các ngành khác như bị “treo lơ lửng” nơi đất khách quê người vì không xác định được ai sẽ cấp học bổng cho họ. Do vậy, Đại sứ quán Nga tại Hà Nội, rồi cả Tổng lãnh sự quán ở TP Hồ Chí Minh là những nơi họ thường xuyên lui tới để “chạy bữa”. Họ muốn “làm thêm” để kiếm sống, nhưng chẳng có việc gì thích hợp. Tuy nhiên, “máu” nghiên cứu Phương Đông vẫn nóng hổi trong tâm can Rinat. Ông tiếp tục thực hiện chủ định của mình và đã đạt được một số kết quả tốt đẹp.

3. Vào những tháng đầu khi Liên Xô tan rã, Inghiza Ibraghimốp – người anh cả của ông đã gọi điện tới Hà Nội cho ông. Sau khi giải thích sự biến đổi của đất nước, ông này đã khuyên ông mau chóng trở về đất nước. Từ lúc này, Liên bang Nga chuyển dần sang nền kinh tế thị trường. Trở về Tổ quốc, nhà Phương Đông học vừa “ra lò” này được bố trí vào làm việc ở Phòng Quan hệ thương mại với nước ngoài của Nhà máy Chế tạo máy nén khí ở Cazan. Ông được giao nhiệm vụ tìm kiếm đối tác nước ngoài làm ăn – tiêu thụ sản phẩm của nhà máy, chủ yếu là Việt Nam và Trung Quốc. Nửa năm sau, ông được cử làm người đại diện của nhà máy ở Trung Quốc.

Một ngày đầu thu năm 1992, Rinat Ibraghimốp đã chất đầy ắp lên các xe tải những sản phẩm của các xí nghiệp nước Cộng hòa tự trị này đưa tới Trung Quốc, Việt Nam và Mông Cổ để quảng cáo các loại hàng công nghiệp của nước mình. Chuyến đi vượt hàng nghìn ki-lô-mét đầy vất vả này đã thành công tốt đẹp.

Sự nỗ lực, năng động và nhiệt tình với công việc cùng với kiến thức Phương Đông học của mình, ông đã giúp Tatarxan trở thành chủ thể đầu tiên của Liên bang Nga có quan hệ kinh tế đối ngoại rất hiệu quả với các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương ngay từ những năm đầu chuyển qua nền kinh tế thị trường. Đặc biệt, Tatarxan là nước đầu tiên lập ban đại diện của mình ở Việt Nam.

Ông Rinat Ibraghimốp hiện nay. Ảnh: Hữu Dy

Một thời gian dài kể từ năm 2000, Ibraghimốp làm người đại diện quan hệ thương mại của Tatarxan ở Việt Nam. Từ đó, quan hệ thương mại giữa hai bên ngày càng phát triển tốt đẹp. Hoạt động buôn bán, trao đổi hàng hóa năm sau luôn luôn hiệu quả và cao hơn năm trước. Máy bay lên thẳng, ô tô tải hiệu Kamaz, tàu thủy của nhà máy đóng tàu Zêlênôđôn và sản phẩm của nhiều xí nghiệp khác được người Việt Nam ưa chuộng. Đáp lại, nhiều sản phẩm hàng hóa của “xứ nhiệt đới mới lạ” được người dân nước này yêu thích mua dùng.

Tại thủ đô Kazan của Tatarxan, có một cộng đồng người dân Việt sinh sống, làm ăn khá ổn định. Ibraghimốp thổ lộ: “Tôi đã đề nghị họ thành lập một “khu dân tộc – văn hóa tự trị”. Kết quả là họ được đăng ký thành lập tổ chức “Hội Đoàn kết Việt Nam”, tôi được họ bầu làm Phó chủ tịch hội kiêm Giám đốc điều hành, vì tôi đã là “người Việt” mà! Sự hoạt động của Hội thật đa dạng: Ngoài việc củng cố mối quan hệ giữa hai nước và tổ chức các chuyến thăm Việt Nam của lãnh đạo nước Cộng hòa, Hội bảo vệ và phát triển các truyền thống, ngôn ngữ và di sản văn hóa của những người Việt sinh sống và lập nghiệp trên đất nước chúng tôi”.

Rinat Ibraghimốp quả là một nhà Phương Đông học – Việt Nam học đích thực “trong việc làm”.

Nguyễn Hữu Dy
qdnd.vn