Bản Tuyên ngôn Độc lập 2.9.1945 của Chủ tịch Hồ Chí Minh – Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa – trịnh trọng đọc tại Quảng trường Ba Đình trước hàng chục vạn nhân dân thủ đô, với toàn thể quốc dân đồng bào, cũng là trịnh trọng tuyên bố với nhân dân thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do độc lập”.

Bản Tuyên ngôn Độc lập, trước hết là tuyên ngôn chính trị khẳng định quyền độc lập của dân tộc Việt Nam, cũng là áng văn chương bất hủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh nói lên niềm hân hoan về khát vọng độc lập, tự do của dân tộc đã trở thành hiện thực; cũng là khát vọng của hàng triệu triệu nhân dân thế giới bị áp bức đã và đang đấu tranh cho quyền độc lập của dân tộc, quyền tự do của nhân dân. Nhưng do bản tuyên ngôn mở đầu bằng trích dẫn bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ và bản Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791, nên không phải ai cũng thấu hiểu hết sự kết tinh đỉnh cao của tư tưởng thời đại và ý thức quật cường dân tộc của dân tộc Việt Nam.

Câu mở đầu trích dẫn “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng… có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc” (Tuyên ngôn Độc lập Mỹ); “Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi” (Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền Pháp); đồng thời cũng chứa đựng tư tưởng cốt yếu nhất Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản: “Hãy xóa bỏ nạn người bóc lột người, thì nạn dân tộc này bóc lột dân tộc khác cũng sẽ bị xóa bỏ”… được Nguyễn Ái Quốc vận dụng đưa vào Chánh cương vắn tắt của Đảng 1930 là làm cách mạng dân tộc giải phóng tiến lên làm cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Như vậy, tính tư tưởng thời đại của bản tuyên ngôn đã vận dụng nhuần nhuyễn tư tưởng Cách mạng tư sản Pháp, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản và Chánh cương vắn tắt khi thành lập Đảng, là sự kế thừa phát triển từ thấp tới cao tư tưởng tiến bộ và cách mạng của thời đại. Cùng với đó, Tuyên ngôn Độc lập cũng kế thừa tinh túy, nhuần nhuyễn ý thức của dân tộc được thể hiện trong các tuyên ngôn của các anh hùng dân tộc: “Đất nước Nam, người nước Nam ở” (Lý Thường Kiệt); “Nước Đại Việt ta xưng nền văn hiến đã lâu, Cõi bờ sông núi đã riêng… Trải Đinh, Lê, Lý, Trần nối đời dựng nước, Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên đều chủ một phương” (Lê Lợi – Nguyễn Trãi); “Đánh cho biết nước Nam có chủ” (Quang Trung), đến “Dù phải đốt cả dãy Trường Sơn, cũng quyết giành cho được độc lập, tự do” được kết tinh thành chân lý “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” (Hồ Chí Minh).

Sự gặp gỡ thần kỳ và hòa quyện nhuần nhuyễn tư tưởng thời đại với ý chí quật cường của dân tộc đã tạo nên bản Tuyên ngôn Độc lập thần kỳ, trở thành mục tiêu và sức mạnh bất diệt của dân tộc trong giải phóng dân tộc, đánh thắng hai đế quốc to là Pháp và Mỹ, đã và đang là sức mạnh tinh thần vô địch của nhân dân ta trong xây dựng “Dân giàu nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh” và nghị lực phi thường bảo vệ vững chắc non sông gấm vóc, thực hiện lời căn dặn của Bác Hồ cho các thế hệ người Việt Nam ta: “Các vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.

Đan Tâm
laodong.com.vn