Hồ Chủ tịch ở Bắc bộ phủ

SGTT – Đây là một trong những sáng tác sớm nhất về vị chủ tịch đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Một hình ảnh mới về một nguyên thủ kiểu mới, khác hoàn toàn với hình ảnh quyền quý, oai vệ đầy hào quang thần thánh như người Việt Nam từng biết đến qua những tranh thờ, tượng thờ. Bác Hồ – tuy đã được suy tôn là lãnh tụ huyền thoại của đất nước, được hoạ sĩ mô tả như một ông già quắc thước, hiền hậu và giản dị.

Nhân vật duy nhất được nhìn cận cảnh, thân người chiếm trọn chiều cao khung tranh. Bác Hồ đang ngồi viết bên bàn. Phục sức của lãnh tụ quá bình dân và căn phòng làm việc của Người đơn sơ, gần gũi như phòng công chức bất kỳ nào: cái bàn, khung cửa sổ, lọ mực, cái gạt tàn, hộp công văn… mộc mạc, rõ ràng. Ánh sáng rọi lên gương mặt khắc khổ, tư lự, tập trung tinh thần cao độ. Bác như đắm trong dòng suy tư của riêng mình. Đối lập với mảng ngang của cái cạnh bàn chia mặt tranh làm hai phần đều đặn và các mảng dọc vuông vức tĩnh lặng là những nét uốn lượn và xiên chéo mô tả nhân vật và ánh sáng rất sinh động. Tô Ngọc Vân sử dụng ngay các đặc điểm chắc khoẻ, rành mạch, thô mộc của chất liệu gỗ để làm nổi bật chủ đề của bức tranh: cái giản dị vĩ đại, sự tận tâm tự nhiên, vẻ trí tuệ bình dị của Hồ Chủ tịch.

Tôi cho rằng trong hàng ngàn sáng tác mỹ thuật, những tượng đài kềnh càng, sơ lược về Bác Hồ, đây là một tác phẩm thành công hiếm hoi cho ta thấy được con người thật và tầm vóc vĩ nhân huyền thoại của Người.

Tô Ngọc Vân (1906 – 1954) là một hoạ sĩ tài năng và uyên bác của trường Mỹ thuật Đông Dương. Từ Cách mạng tháng tám 1945, ông là “thủ lĩnh” của giới mỹ thuật kháng chiến. Với sự chuyển hướng từ lãng mạn sang hiện thực, sáng tác trực diện đời sống kháng chiến, đào tạo cả một lớp hoạ sĩ từ công nông mà ra, ông trở thành người khởi xướng cho cả một giai đoạn mỹ thuật mới, đặt nền móng cho xu hướng hiện thực xã hội chủ nghĩa sau này. Hy sinh trên đường tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, ông trở thành biểu tượng cao đẹp của người nghệ sĩ – chiến sĩ. Tên ông được đặt cho nhiều con đường ở các thành phố lớn của Việt Nam.

NGUYỄN QUÂN