Tháng 11/2007, khi tháp tùng Chủ tịch Nguyễn Minh Triết và Phu nhân thăm chùa Thanh Thuỷ nhân chuyến thăm chính thức Nhật Bản, Hoà thượng Seihan Mori, trụ trì chùa Thanh Thuỷ hiện nay có nói về câu chuyện này… Vừa rồi, nhân chuyến đi Kyoto, Đại sứ Nguyễn Phú Bình và tôi quay lại thăm chùa, gặp Hoà thượng Seihan Mori và được nghe lại câu chuyện trên. Là nhà ngoại giao Việt Nam đang ở trên đất nước hoa anh đào, tôi thực sự xúc động khi được nghe Hòa thượng Nhật Bản kể lại câu chuyện này và quyết định viết lại để chia sẻ cùng độc giả.

Đó là câu chuyện vị hòa thượng trụ trì chùa Thanh Thủy cách đây gần 40 năm viết thơ khi hay tin Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần. Bài thơ gây xúc động lòng người sau bao thăng trầm cuối cùng đã được trao tặng cho Bảo tàng Hồ Chí Minh vào năm 1990.

Kiyomizu dera, âm Hán Việt là Thanh Thủy tư, có nghĩa là chùa có dòng nước trong xanh. Chùa được đặt tên theo thác nước dưới chân núi Otowa, nằm trong khuôn viên chùa, được xem là một trong 10 thác nước sạch, linh thiêng nhất ở Nhật.

Được xây dựng vào năm 778 ở phía Đông thành phố Kyoto, Chùa là một trong ba ngôi chùa xưa nhất, nổi tiếng nhất ở Nhật Bản. Tượng được thờ ở chánh điện là tượng Quan Âm thiên thủ thiên nhãn. Cùng với chùa Asakusa ở Tokyo, đây là hai chùa nổi tiếng về sự linh thiêng mầu nhiệm của đức Quan Âm từ ngàn xưa. Chánh điện và sàn sân được xây dựng vào năm 1633, được liệt vào hàng quốc bảo của Nhật. Năm 1994, toàn bộ khuôn viên chùa Thanh Thủy đã được UNESCO xếp hạng Di sản Văn hóa Thế giới.

Nói đến chùa Thanh Thủy không thể không nhắc đến cố Hòa thượng Onishi Ryokei (1875-1983), người trụ trì và có công rất lớn đối với chùa Thanh Thủy thời cận đại, là một trong những người có tuổi thọ cao nhất ở Nhật và rất có cảm tình với Việt Nam. Trước năm 1975, Hòa thượng Onishi cực lực phản đối sự tham chiến của quân đội Mỹ vào Việt Nam. Đặc biệt, năm 1969, khi hay tin Bác Hồ mất, Hòa thượng Onishi (lúc bấy giờ 94 tuổi) đã làm một bài thơ chữ Hán theo kiểu thất ngôn tứ tuyệt. Chính tay Hòa thượng viết bài thơ lên một khổ giấy lớn để tỏ lòng kính tiếc… Khi viết xong, Hòa thượng đã nhờ người mang sang Việt Nam, nhưng có lẽ do giao thông cách trở, ý nguyện đó không thực hiện được.

Đúng 20 năm sau, vào năm 1989, đệ tử của Hòa thượng Mibu Shojun (một người bạn tâm giao của Hòa thượng Onishi), trụ trì chùa Hoa Tạng ở Tokyo, đã tìm thấy bài thơ này được cất giữ cẩn thận trong kho lưu trữ và trao trả về cho chùa. Ngày 24/10/1990, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh Bác Hồ, chùa Thanh Thủy đã long trọng tổ chức lễ trao bài thơ truy điệu đó cho Đại sứ Việt Nam tại Nhật Bản lúc bấy giờ là Đại sứ Võ Văn Sung, với sự chứng kiến của Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch. Bài thơ đó hiện nay được trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Phiên âm Hán – Việt của bài thơ :

Cứu quốc chân nhân thăng bích không
Mê đồ dân chúng khốc bi trung
Cổ kim hi kiến lão anh kiệt
Nhất diệp phong phiên thu sắc mông.
Nhật Bản tăng Diêu điệu Hồ Chí Minh đại thống lãnh các hạ thệ khứ Cửu thập lục tẩu

Tạm dịch :
Người thực sự cứu nguy dân tộc đã trở về cõi vĩnh hằng
Toàn dân tộc đang trong lầm than khóc thương Người
Xưa nay tôi chưa từng thấy vị hào kiệt nào vĩ đại như Ngài
Than ôi ! Gió cuốn một chiếc lá bay đi làm cho mùa Thu thêm ảm đạm.
Lão tăng Nhật Bản, 96 tuổi, truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Lê Đức Lưu
Tổng Lãnh sự Việt nam tại Osaka