Năm nay đã ngoài 80 tuổi, song lão nghệ nhân Nguyễn Văn Nắng vẫn còn nhớ như in câu chuyện cách đây nửa thế kỷ: Bác Hồ tặng Tổ hợp thủ công mỹ nghệ Việt Tiến 50 đồng làm vốn, với mong muốn khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống mây tre đan Ngọc Động.

Trước năm 1945, vùng quê chiêm trũng Ngọc Động, xã Hoàng Đông, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, rất nghèo. Trai tráng bỏ làng ra đi tha hương cầu thực khắp nơi. Hồi đó, cụ Binh Cổng và cụ Nguyễn Văn Nhẫn khăn gói ra tận Từ Sơn, Bắc Ninh, để học nghề mộc và đan lát thủ công mỹ nghệ.

Nuối tiếc vì không được gặp Bác 

Học xong, hai cụ về quê, truyền nghề cho dân trong làng. Dần dà, nghề mây tre đan ở Ngọc Động được mở rộng. Đến năm 1950, cụ Nắng và một số người đứng ra vận động các hộ trong thôn góp vốn thành lập Tổ hợp thủ công mỹ nghệ Việt Tiến. Sau đó, Tổ hợp đổi tên thành Hợp tác xã Việt Tiến.

Ông Nguyễn Văn Phú, con trai cụ Nẵng, luôn tự hào mỗi khi nói về chuyện 50 đồng vốn của Bác Hồ tặng.

Trước dịp kỷ niệm 13 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1958), chi bộ Hợp tác xã tổ chức họp và quyết định cử những người có tay nghề cao thiết kế, sản xuất chiếc ghế tựa (ngồi làm việc) và chiếc ghế đu (nằm thư giãn khi mệt), để tặng Bác Hồ. Cặp ghế làm xong, Chi bộ cử đoàn công tác vận chuyển ra Hà Nội, sau đó thuê xe chở về Phủ Chủ Tịch. “Tuy nhiên, vì lúc đó Bác bận việc nước nên cả đoàn không gặp được Bác. Sau đó, hai chiếc ghế được gửi cho các đồng chí cần vụ chuyển lên Phủ Chủ tịch để tặng Bác, rồi chúng tôi ra về”, cụ Nắng nuối tiếc.

Đúng vào dịp Ngày Tết Độc Lập, ngày 2/9/1958, Hợp tác xã Việt Tiến nhận được giấy báo của bưu điện với nội dung Bác Hồ gửi tặng Hợp tác xã 50 đồng, kèm theo một bức thư. Trong thư, Bác viết: “Bác đã nhận được quà của các chú. Bác trích tiền tiết kiệm của Bác dành dụm được tặng các chú 50 đồng làm vốn, để các chú khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống mây tre đan ở địa phương…”.

Đi lên nhờ 50 đồng vốn của Bác Hồ

Nhận tiền và đọc thư Bác, tất cả các xã viên Hợp tác xã Việt Tiến đều cảm động và vui mừng khôn xiết. Cụ Nắng xúc động nhớ lại: “50 đồng vốn Bác tặng là một món quà vô cùng có ý nghĩa, là nguồn động viên tinh thần lớn lao đối với toàn thể xã viên. Chi bộ quyết định đầu tư ngay số vốn này cho sản xuất…”

Ông Nguyễn Văn Phú, con trai cả cụ Nắng, từng là Chủ nhiệm Hợp tác xã Việt Tiến, cho biết, giai đoạn 1989 – 1991, làng nghề Ngọc Động gặp rất nhiều khó khăn. Sản phẩm ứ đọng, một số tổ hợp nhỏ lẻ giải thể. Trước tình hình này, các nghệ nhân cao niên đã thường xuyên đến từng hộ động viên, khơi dậy sự tự hào về những đồng vốn mà Bác Hồ đã tặng trước đây. Nhờ vậy, các xã viên đã ý thức được rằng, bỏ nghề đồng nghĩa với việc tiêu hết tiền vốn của Bác, là không xứng với tổ tiên. Bởi vậy, ngọn lửa say mê, nhiệt huyết với nghề đã được thắp sáng trong lòng người dân Ngọc Động. Họ lại tiếp tục làm nghề, sống chết với nghề.

Kể từ đó đến nay, Ngọc Động không ngừng đi lên. Hiện tại, Hợp tác xã có hơn 600 hộ xã viên, sản xuất hơn 200 mặt hàng mây tre đan, xuất khẩu đến 12 nước trên thế giới. Hơn 1.100 lao động có việc làm thường xuyên với thu nhập ổn định, bình quân 8,5 triệu đồng mỗi người một năm.

Hạc Thành

baodatviet.vn